Trong thời đại số hóa, điện thoại thông minh đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, lưu trữ vô số thông tin cá nhân và nhạy cảm. Giống như máy tính và laptop, smartphone cũng là mục tiêu tiềm năng của mã độc và các cuộc tấn công mạng. Tuy nhiên, chỉ với một vài điều chỉnh đơn giản về bảo mật, bạn hoàn toàn có thể giữ cho chiếc điện thoại của mình luôn an toàn và tránh xa những mối đe dọa. Bài viết này sẽ chỉ ra 5 mối nguy phổ biến và cách bảo vệ điện thoại khỏi mã độc một cách hiệu quả nhất.
5. Thông báo độc hại và thủ đoạn lừa đảo qua trình duyệt
Thông báo độc hại là một trong những cách phổ biến nhất mà mã độc có thể xâm nhập vào điện thoại của người dùng. Điều nguy hiểm nhất là chúng thường không phải là thông báo đẩy (push notifications) từ các ứng dụng bạn đã cài đặt, mà thay vào đó, chúng thường xuất hiện khi bạn duyệt web.
Các thông báo kiểu này có thể hứa hẹn nhiều điều khác nhau. Một ví dụ điển hình là tuyên bố bạn đã trúng thưởng một cuộc thi nào đó. Tuy nhiên, đây không phải là điều duy nhất bạn cần cảnh giác. Một số thông báo khác có thể tạo cảm giác cấp bách để thúc giục bạn hành động ngay lập tức, và trong một số trường hợp, chúng còn tinh vi hơn khi tuyên bố rằng thiết bị của bạn đã bị nhiễm mã độc. Hầu hết thời gian, đây chỉ là một lời nói dối để lừa bạn nhấp vào thông báo, từ đó cài đặt mã độc. Nếu bạn đang duyệt web trên smartphone và một cửa sổ bật lên (pop-up) xuất hiện khẳng định bạn bị nhiễm virus hoặc trúng thưởng, hãy lập tức đóng trang web mà không nhấp vào bất cứ thứ gì.
Nếu bạn vô tình nhận được các thông báo độc hại, bạn có một vài lựa chọn để khắc phục. Trước tiên, hãy xóa bộ nhớ cache của trình duyệt. Bạn có thể xóa bộ nhớ cache của trình duyệt trên các thiết bị Android và có nhiều cách để xóa dữ liệu hệ thống và dữ liệu cache khác trên iPhone. Bạn cũng nên quét điện thoại thông minh của mình bằng một ứng dụng diệt virus hoặc chống mã độc đáng tin cậy. Malwarebytes là một trong những lựa chọn đáng tin cậy nhất và có sẵn cho cả thiết bị Android và iOS.
4. Cảnh giác với tấn công lừa đảo (Phishing) và Lừa đảo qua tin nhắn (Smishing)
Lừa đảo trực tuyến (Phishing) liên quan đến việc kẻ xấu gửi email độc hại. Mặc dù những chiêu trò này đôi khi liên quan đến gian lận tài chính, các loại lừa đảo khác và đánh cắp dữ liệu, một số lượng lớn cũng sẽ cố gắng khiến bạn tải xuống mã độc. Dù bạn mở những email này trên điện thoại hay máy tính, rủi ro đều đáng kể, đó là lý do tại sao bạn nên tìm hiểu về các loại hình tấn công lừa đảo (phishing) mà bạn cần biết.
Nếu phishing liên quan đến email độc hại, thì smishing là các tin nhắn SMS độc hại. Một số dấu hiệu phổ biến của smishing bao gồm ngữ pháp kém, câu từ phóng đại (chẳng hạn như “anh tôi cần bạn gửi 2 triệu đô la ngay lập tức”). Bạn có thể thấy các liên kết độc hại trong một số trường hợp, trong khi các hình thức smishing khác có thể bao gồm tệp đính kèm.
Trong thời đại hiện đại, smishing ngày càng khó phát hiện. Nhiều tội phạm sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công lừa đảo do AI điều khiển. Việc kiểm tra các dấu hiệu đáng ngờ, chẳng hạn như dòng “Kính gửi Khách hàng thân mến”, là rất quan trọng.
Ảnh chụp màn hình tin nhắn lừa đảo từ Jenna Philips trên smartphone
Dù thế nào, bạn không bao giờ nên nhấp vào nội dung mà bạn nghĩ có thể là phishing hoặc smishing.
3. Tầm quan trọng của việc cập nhật phần mềm thường xuyên
Bạn có thể đang sử dụng phần mềm lỗi thời trên điện thoại mà không hề hay biết. Điều này áp dụng cho cả hệ điều hành của smartphone lẫn các ứng dụng được cài đặt trên thiết bị của bạn. Dù có vẻ vô hại và gây bất tiện đôi chút, việc không cập nhật phần mềm có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Nói tóm lại, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn tin tặc xâm nhập vào ứng dụng và hệ thống của bạn.
Các bản cập nhật phần mềm giúp bạn an toàn khỏi các mối đe dọa khác ngoài mã độc. Ví dụ, chúng có thể nhanh chóng vô hiệu hóa các cuộc tấn công mới nhất. Nếu bạn có iPhone, hãy bật Phản hồi Bảo mật Nhanh (Rapid Security Response) để có thêm một lớp bảo vệ. Tính năng này về cơ bản sẽ tải xuống các bản cập nhật bảo mật nhỏ hơn thường xuyên hơn, giúp giải quyết các lỗ hổng nhanh hơn.
Hãy vào Cài đặt > Cài đặt chung > Cập nhật phần mềm, chạm vào Cập nhật tự động, và bật Phản hồi bảo mật & Tệp hệ thống.
Màn hình tab Cập nhật trên WhatsApp iOS
Thông báo cập nhật iOS 18 Beta xuất hiện trên iPhone
Màn hình bật cập nhật phản hồi bảo mật nhanh Rapid Security Response trên iPhone
Thật không may, Android hiện tại không có tính năng tương tự. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra phần mềm của mình bằng cách vào cửa hàng ứng dụng hoặc cài đặt điện thoại. Nếu bạn nhận thấy có bản cập nhật, hãy cập nhật ngay lập tức. Bật tính năng cập nhật tự động cũng là một ý hay cho tương lai.
2. Cẩn trọng khi tải về ứng dụng không an toàn
Thật dễ để nghĩ rằng mọi ứng dụng trên App Store và Google Play đều an toàn để sử dụng. Tuy nhiên, mặc dù rất nhiều trong số đó an toàn, bạn vẫn không được bảo vệ 100%. Các ứng dụng không an toàn là một mối nguy hiểm rõ ràng, nhưng các chương trình đã bị nhà phát triển bỏ rơi cũng tiềm ẩn rủi ro bảo mật.
Các ứng dụng đã không được cập nhật trong một thời gian dài là mục tiêu chính của mã độc và các mối đe dọa khác, vì chúng có thể có các lỗ hổng bảo mật có thể bị khai thác để truy cập dữ liệu, tài khoản và nhiều hơn nữa. Bạn nên kiểm tra lại thiết bị của mình để đảm bảo rằng các nhà phát triển vẫn tiếp tục phát hành bản cập nhật cho tất cả phần mềm bạn sử dụng. Bạn cũng nên kiểm tra kỹ các đánh giá để xác nhận rằng bất kỳ ứng dụng nào bạn tải xuống đều an toàn.
Bạn cũng nên thận trọng khi cài đặt phần mềm từ bên thứ ba trên điện thoại thông minh của mình. Các cửa hàng ứng dụng của bên thứ ba có thể không có các quy trình nghiêm ngặt như App Store và Google Play, điều này có thể khiến bạn gặp rủi ro. Apple đã chặn việc cài đặt ứng dụng từ bên ngoài (sideloading) và các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba trong nhiều năm, cho đến tháng 3 năm 2024, trong khi Google luôn cho phép sideloading ứng dụng trên Android. Tuy nhiên, mặc dù có một số cửa hàng ứng dụng tốt hơn Google Play, quy trình sideloading ứng dụng nhìn chung đi kèm với một số rủi ro nghiêm trọng.
1. Nguy cơ từ việc truy cập các trang web độc hại
Không phải tất cả các trang web đều được tạo ra như nhau, và việc biết cách phân biệt một trang web an toàn với một trang web không an toàn là rất quan trọng. Bạn có thể xác định các trang web có khả năng đe dọa bằng nhiều cách, chẳng hạn như:
- Không có chứng chỉ SSL (biểu tượng khóa bảo mật thường không còn hiển thị rõ ràng trong URL, nhưng bạn có thể kiểm tra xem kết nối có an toàn hay không thông qua trình duyệt của mình).
- Tên miền bị viết sai chính tả nhưng lại đại diện cho một trang web hoặc công ty tương tự (và thường nổi tiếng).
- Thời gian tải trang kéo dài.
Các trang web giả mạo là một trong những nguồn phổ biến nhất của mã độc, và việc truy cập các trang web không an toàn sẽ khiến bạn gặp phải các mối đe dọa bảo mật khác, chẳng hạn như phần mềm gián điệp (spyware). Tốt nhất bạn nên tránh chúng bằng mọi giá. Nếu bạn vô tình truy cập một trang web độc hại, hãy đóng nó ngay lập tức và cân nhắc kiểm tra thiết bị của mình để tìm phần mềm không mong muốn.
Bảo vệ điện thoại thông minh khỏi mã độc và các mối đe dọa trực tuyến là một trách nhiệm cần thiết trong thế giới kỹ thuật số ngày nay. Bằng cách nhận biết các mối nguy hiểm phổ biến như thông báo độc hại, các cuộc tấn công lừa đảo qua email và tin nhắn, tầm quan trọng của việc cập nhật phần mềm, sự cẩn trọng khi tải ứng dụng không an toàn, và tránh xa các trang web độc hại, bạn có thể chủ động giữ an toàn cho dữ liệu cá nhân và thiết bị của mình. Hãy luôn cảnh giác, thực hiện các biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả, và bạn sẽ có thể tận hưởng trải nghiệm sử dụng smartphone an toàn và tiện lợi hơn. Đừng ngần ngại tìm hiểu thêm các kiến thức và công cụ bảo mật để nâng cao khả năng phòng vệ cho thiết bị của bạn.
