Router do nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) cung cấp thường được xem là một giải pháp tiện lợi ban đầu: đã cấu hình sẵn, dễ sử dụng và thường đi kèm trong gói dịch vụ. Tuy nhiên, qua quá trình tìm hiểu sâu và trải nghiệm thực tế, tôi đã nhận thấy nhiều lý do quan trọng để đặt câu hỏi liệu đây có phải là lựa chọn tối ưu và an toàn cho hệ thống mạng tại gia của bạn hay không.
5. Thiếu Cập Nhật Bảo Mật Kịp Thời
Cập nhật firmware router TP-Link
Hầu hết các ISP không trực tiếp sản xuất router của họ. Thay vào đó, họ thuê ngoài các nhà sản xuất bên thứ ba để sản xuất router theo hình thức “white-label” (sản phẩm không mang nhãn hiệu gốc của nhà sản xuất). Điều này có nghĩa là cùng một nhà sản xuất có thể tạo ra router cho nhiều ISP khác nhau, đồng thời bán cả các thiết bị mang thương hiệu riêng của họ.
Vấn đề nảy sinh khi một lỗ hổng bảo mật được phát hiện. Nhà sản xuất sẽ có động lực mạnh mẽ hơn để ưu tiên cập nhật cho các router mang thương hiệu của chính họ – những sản phẩm trực tiếp gắn liền với tên tuổi và uy tín của họ. Các router “white-label” sản xuất cho ISP thường bị xếp sau cùng trong hàng chờ cập nhật. Sự chậm trễ này có thể khiến mạng của bạn bị phơi nhiễm trước các cuộc tấn công khai thác lỗ hổng trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng sau khi chúng được phát hiện.
Đây không chỉ là rủi ro giả định. Năm 2021, BBC đã báo cáo về một lỗ hổng nghiêm trọng trên một số router của Sky UK, cho phép kẻ tấn công vượt qua xác thực. Dù bản vá đã được phát hành, quá trình triển khai chậm chạp đã khiến nhiều khách hàng tiếp tục đối mặt với nguy cơ trong thời gian dài.
4. Nhà Mạng Giữ Quyền Truy Cập Từ Xa
Một điểm đáng lo ngại khác với các router do ISP cung cấp là mức độ kiểm soát mà nhà cung cấp dịch vụ của bạn giữ lại đối với thiết bị. Hầu hết các router này đều được cấu hình sẵn với tính năng truy cập từ xa, cho phép ISP đăng nhập, thực hiện các thay đổi hoặc thậm chí đẩy các bản cập nhật mà bạn không hề hay biết hay đồng ý. Mặc dù điều này có vẻ tiện lợi, nhưng nó cũng làm dấy lên những lo ngại nghiêm trọng về quyền riêng tư và bảo mật mạng.
Ngay cả khi ISP của bạn có ý định tốt, việc truy cập từ xa vẫn tạo ra một điểm xâm nhập tiềm ẩn vào mạng gia đình bạn. Một tin tặc nếu truy cập được vào hệ thống của ISP có thể thao túng cài đặt router của bạn, theo dõi lưu lượng truy cập hoặc thậm chí chuyển hướng kết nối của bạn đến các trang web độc hại. Đối với những người coi trọng quyền riêng tư và khả năng kiểm soát, mức độ giám sát này là một yếu tố đáng để từ bỏ. Với một router tốt từ một thương hiệu uy tín, bạn hoàn toàn có thể quyết định ai được phép truy cập và trong hoàn cảnh nào. Với router nhà mạng, điều này gần như là không thể.
3. Phần Cứng “Rập Khuôn” Và Kém Hiệu Năng
Router Verizon được cung cấp bởi nhà mạng
Các router do ISP cung cấp thường là điển hình cho phần cứng “một kích cỡ cho tất cả”. Chúng được thiết kế để đáp ứng các yêu cầu tối thiểu cho người dùng phổ thông, đồng nghĩa với việc chúng hiếm khi được trang bị đủ mạnh để xử lý các tác vụ đòi hỏi cao hơn.
Lý do cho điều này không khó hiểu: các ISP ưu tiên hiệu quả chi phí hơn hiệu suất. Họ đặt mua router số lượng lớn từ các nhà sản xuất, thường chọn các mẫu cũ hơn hoặc kém mạnh mẽ hơn để tiết kiệm tiền. Điều này dẫn đến việc phần cứng đã trở nên lỗi thời trước khi nó đến tay người dùng. Ví dụ, nhiều router ISP vẫn đang sử dụng công nghệ Wi-Fi 5, mặc dù các chuẩn Wi-Fi mới hơn như Wi-Fi 6 và Wi-Fi 6E đã được phổ biến rộng rãi.
Việc sử dụng router của ISP cũng có nghĩa là bạn bị giới hạn bởi các tính năng mà nhà mạng cho là cần thiết. Bạn muốn các tính năng kiểm soát trẻ em nâng cao, hỗ trợ VPN, hoặc khả năng tạo mạng khách (guest network) với cài đặt tùy chỉnh? Rất tiếc, bạn sẽ cần một router bên thứ ba để thực hiện những điều đó.
2. Hạn Chế Khả Năng Tùy Chỉnh Chuyên Sâu
Nếu bạn đã từng thử điều chỉnh các cài đặt trên một router do ISP cung cấp, có lẽ bạn đã gặp phải rào cản. Router của nhà mạng thường cung cấp rất ít hoặc không có khả năng tùy chỉnh. Mặc dù điều này có thể không làm phiền người dùng phổ thông, nhưng nó là một hạn chế lớn đối với bất kỳ ai muốn kiểm soát nhiều hơn đối với mạng của họ.
Nhiều router ISP không cho phép bạn thay đổi các cài đặt cơ bản như máy chủ DNS, vốn có thể ảnh hưởng lớn đến tốc độ internet và quyền riêng tư của bạn. Bạn muốn sử dụng một DNS bên thứ ba như Cloudflare hoặc Google DNS để duyệt web nhanh hơn và an toàn hơn? Với router nhà mạng, bạn có thể không thực hiện được. Tương tự, các tính năng như chuyển tiếp cổng (port forwarding), cài đặt Chất lượng Dịch vụ (QoS), hoặc thậm chí các tùy chọn bảo mật nâng cao thường bị ẩn đi hoặc hoàn toàn không có sẵn.
Ngược lại, một router bên thứ ba sẽ cho phép bạn kiểm soát hoàn toàn mạng của mình. Bạn có thể tùy chỉnh cài đặt để tối ưu hóa hiệu suất, tăng cường bảo mật, hoặc thậm chí cài đặt firmware thay thế để mở rộng khả năng.
1. Hỗ Trợ Kỹ Thuật Chung Chung, Khó Chuyên Sâu
Ngay cả khi bạn sẵn lòng bỏ qua những hạn chế về phần cứng và phần mềm của router do ISP cung cấp, vẫn còn một vấn đề đau đầu khác đang chờ bạn: bộ phận hỗ trợ khách hàng. Khi có sự cố xảy ra với router của bạn, bạn thường bị mắc kẹt khi phải làm việc với đội ngũ hỗ trợ của ISP. Và theo kinh nghiệm, đó hiếm khi là một trải nghiệm dễ chịu.
Vấn đề là các đội hỗ trợ của ISP được đào tạo để xử lý một loạt các vấn đề, từ tranh chấp hóa đơn đến sự cố mất mạng. Sự thiếu hụt hỗ trợ chuyên biệt này có thể khiến bạn gặp bế tắc khi cần giúp đỡ nhất.
Ngược lại, khi bạn sở hữu router của riêng mình, bạn có thể liên hệ trực tiếp với đội ngũ hỗ trợ của nhà sản xuất, những người hiểu biết sâu hơn rất nhiều về thiết bị. Hơn nữa, bạn cũng có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ các cộng đồng trực tuyến, diễn đàn, hoặc thậm chí các kỹ thuật viên bên thứ ba mà không phải lo lắng về việc vi phạm bất kỳ thỏa thuận nào.
Đối với hệ thống mạng gia đình, sự tin cậy là yếu tố quan trọng hàng đầu. Và sau nhiều năm làm việc với các thiết bị mạng, tôi đã nhận ra rằng router do ISP cung cấp thường không thể tạo dựng được niềm tin đó.
Nếu bạn thực sự nghiêm túc về việc bảo vệ quyền riêng tư, tối ưu hóa mạng và đảm bảo kết nối ổn định, việc thay thế router của ISP là một khoản đầu tư xứng đáng. Đúng vậy, sẽ có một khoản chi phí ban đầu, nhưng sự an tâm và khả năng kiểm soát gia tăng chắc chắn đáng giá. Thậm chí, bạn có thể tiết kiệm được chi phí thuê thiết bị hàng tháng nữa.
