Trong thời đại số hóa, điện thoại thông minh không chỉ là một công cụ liên lạc mà còn là kho lưu trữ dữ liệu cá nhân quan trọng, đồng thời là cánh cửa kết nối chúng ta với thế giới Internet. Tuy nhiên, cũng giống như máy tính và laptop, smartphone của bạn luôn tiềm ẩn nguy cơ bị lây nhiễm mã độc. Những phần mềm độc hại này có thể đánh cắp thông tin, theo dõi hoạt động, hoặc thậm chí làm hỏng thiết bị, gây ra những hậu quả nghiêm trọng.
May mắn thay, chỉ với một vài điều chỉnh bảo mật đơn giản và nâng cao nhận thức, bạn hoàn toàn có thể giữ cho chiếc điện thoại thông minh của mình an toàn tuyệt đối. Bài viết này sẽ đi sâu vào 5 mối đe dọa mã độc phổ biến nhất mà người dùng điện thoại tại Việt Nam thường gặp phải và cung cấp những giải pháp thiết thực để bảo vệ thiết bị của bạn khỏi những nguy cơ tiềm tàng.
5. Thông Báo Độc Hại: Cạm Bẫy Từ Pop-up
Thông báo độc hại là một trong những cách thức lây nhiễm mã độc phổ biến nhất lên điện thoại. Điều đáng sợ là chúng thường không phải là thông báo đẩy từ các ứng dụng bạn đã cài đặt, mà thường xuất hiện khi bạn đang duyệt web.
Những loại thông báo này có thể hứa hẹn nhiều điều. Một ví dụ kinh điển là tuyên bố bạn đã trúng thưởng một cuộc thi nào đó. Tuy nhiên, đó không phải là tất cả. Nhiều thông báo khác lại tạo ra cảm giác khẩn cấp để thúc giục bạn hành động ngay lập tức, và trong một số trường hợp, chúng còn nguy hiểm hơn khi tuyên bố rằng thiết bị của bạn đã bị nhiễm mã độc.
Hầu hết thời gian, đây chỉ là một lời nói dối để lừa bạn nhấp vào thông báo, sau đó sẽ lây nhiễm mã độc vào thiết bị của bạn. Nếu bạn đang duyệt web trên điện thoại và một cửa sổ bật lên (pop-up) xuất hiện tuyên bố bạn bị nhiễm virus hoặc trúng thưởng, hãy đơn giản là đóng trang web đó lại mà không nhấp vào bất cứ thứ gì.
Nếu bạn vô tình nhận được các thông báo độc hại, bạn có một vài lựa chọn. Đầu tiên, hãy xóa bộ nhớ cache của trình duyệt. Bạn có thể xóa bộ nhớ cache của trình duyệt trên thiết bị Android và có nhiều cách để xóa dữ liệu hệ thống cũng như dữ liệu cache khác trên iPhone. Bạn cũng nên quét điện thoại thông minh của mình bằng một ứng dụng chống virus hoặc chống mã độc đáng tin cậy. Malwarebytes là một trong những lựa chọn đáng tin cậy nhất và có sẵn cho cả thiết bị Android và iOS.
4. Lừa Đảo Trực Tuyến: Phishing và Smishing
Phishing liên quan đến việc những kẻ xấu gửi email độc hại. Mặc dù các vụ lừa đảo này đôi khi liên quan đến tài chính, các loại gian lận khác và đánh cắp dữ liệu, nhưng một số lượng lớn cũng sẽ cố gắng khiến bạn tải xuống mã độc. Dù bạn mở những email này trên điện thoại di động hay máy tính để bàn, rủi ro là đáng kể, đó là lý do tại sao bạn nên hiểu rõ các loại tấn công phishing mà bạn nên biết.
Trong khi phishing liên quan đến email độc hại, smishing là tất cả về tin nhắn văn bản độc hại. Một số dấu hiệu phổ biến hơn của smishing bao gồm ngữ pháp kém và tin nhắn phóng đại (chẳng hạn như “anh trai tôi cần bạn gửi 2 triệu đô la”). Bạn có thể thấy các liên kết độc hại trong một số trường hợp, trong khi các hình thức smishing khác có thể bao gồm các tệp đính kèm.
Trong thời đại hiện đại, smishing ngày càng trở nên khó phát hiện. Nhiều tội phạm sử dụng AI, dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công lừa đảo do AI điều khiển. Kiểm tra các dấu hiệu đáng ngờ, chẳng hạn như dòng “Kính gửi Khách hàng thân mến”, là rất quan trọng.
Ví dụ tin nhắn lừa đảo smishing trên điện thoại di động
Dù thế nào, bạn không bao giờ nên nhấp vào nội dung mà bạn cho là có thể là phishing hoặc smishing.
3. Phần Mềm Lỗi Thời: Lỗ Hổng Bảo Mật Nguy Hiểm
Bạn có thể đã có phần mềm lỗi thời trên điện thoại mà không hề hay biết. Điều này áp dụng cho hệ điều hành của điện thoại thông minh, cũng như các ứng dụng được cài đặt trên thiết bị của bạn. Mặc dù có vẻ vô hại và chỉ gây bất tiện, việc không cập nhật phần mềm có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Tóm lại, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn tin tặc xâm nhập vào ứng dụng của bạn.
Màn hình cập nhật ứng dụng WhatsApp trên iOS, minh họa tầm quan trọng của việc cập nhật phần mềm bảo mật
Thông báo cập nhật iOS 18 Beta trên iPhone, nhắc nhở người dùng nên cài đặt các bản vá bảo mật mới nhất
Các bản cập nhật phần mềm giúp bạn an toàn khỏi các mối đe dọa khác ngoài mã độc. Ví dụ, chúng có thể nhanh chóng vô hiệu hóa các cuộc tấn công gần đây. Nếu bạn có iPhone, bạn nên bật Phản hồi bảo mật nhanh (Rapid Security Response) để có thêm một lớp bảo vệ. Rapid Security Response về cơ bản tải xuống các bản cập nhật bảo mật nhỏ hơn thường xuyên hơn, giúp giải quyết các lỗ hổng nhanh hơn.
Hãy vào Cài đặt > Cài đặt chung > Cập nhật phần mềm, chạm vào Cập nhật tự động, và bật Phản hồi bảo mật & Tệp hệ thống.
Màn hình bật tính năng Phản hồi bảo mật nhanh (Rapid Security Response) trên iPhone để nhận cập nhật bảo mật tức thì
Thật không may, Android hiện chưa có tính năng tương tự. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra phần mềm của mình bằng cách vào cửa hàng ứng dụng hoặc cài đặt điện thoại. Nếu bạn nhận thấy có bản cập nhật nào có sẵn, hãy cập nhật ngay lập tức. Bật cập nhật tự động cũng là một ý tưởng tốt cho tương lai.
2. Tải Xuống Ứng Dụng Không An Toàn: Cạm Bẫy Từ Nguồn Không Chính Thức
Thật dễ dàng để nghĩ rằng mọi ứng dụng trên App Store và Google Play đều an toàn để sử dụng. Tuy nhiên, mặc dù nhiều trong số đó là an toàn, bạn vẫn không được bảo vệ 100%. Các ứng dụng không an toàn là một mối nguy hiểm rõ ràng, nhưng các chương trình đã bị bỏ rơi (không còn được cập nhật) cũng là một rủi ro bảo mật.
Các ứng dụng đã không được cập nhật trong một thời gian dài là mục tiêu chính của mã độc và các mối đe dọa khác, vì chúng có thể có các lỗ hổng bảo mật có thể bị khai thác để truy cập dữ liệu, tài khoản và nhiều hơn nữa. Bạn nên kiểm tra thiết bị của mình để đảm bảo rằng các nhà phát triển vẫn tiếp tục phát hành bản cập nhật cho tất cả phần mềm bạn sử dụng. Bạn cũng nên kiểm tra kỹ các đánh giá để xác nhận rằng bất kỳ ứng dụng nào bạn tải xuống đều an toàn.
Bạn cũng nên thận trọng khi cài đặt phần mềm bên thứ ba trên điện thoại thông minh của mình. Các cửa hàng ứng dụng của bên thứ ba có thể không có các giao thức nghiêm ngặt như App Store và Google Play, điều này có khả năng khiến bạn gặp nguy hiểm. Apple đã ngăn chặn việc tải ứng dụng từ bên ngoài (sideloading) và các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba trong nhiều năm, cho đến tháng 3 năm 2024, trong khi Google luôn cho phép sideloading ứng dụng trên Android. Tuy nhiên, mặc dù có một số cửa hàng ứng dụng tốt hơn Google Play, nhưng quá trình sideloading ứng dụng nói chung đi kèm với một số rủi ro nghiêm trọng.
1. Truy Cập Trang Web Không An Toàn: Lưới Bẫy Độc Hại Trực Tuyến
Không phải tất cả các trang web đều được tạo ra như nhau, và việc biết cách phân biệt một trang web an toàn với một trang web không an toàn là rất quan trọng. Bạn có thể xác định các trang web có khả năng đe dọa bằng nhiều cách, chẳng hạn như:
- Không có chứng chỉ SSL (biểu tượng khóa thường không còn hiển thị trong URL nữa, nhưng bạn có thể kiểm tra xem kết nối có an toàn hay không thông qua trình duyệt của mình).
- Các tên miền bị viết sai chính tả nhưng lại đại diện cho một trang web hoặc công ty tương tự (và thường nổi tiếng).
- Thời gian tải trang kéo dài.
Các trang web giả mạo là một trong những nguồn phổ biến nhất của mã độc, và việc truy cập các trang web không an toàn sẽ khiến bạn gặp phải các mối đe dọa bảo mật khác, chẳng hạn như phần mềm gián điệp (spyware). Tốt nhất là bạn nên tránh chúng bằng mọi giá. Nếu bạn vô tình truy cập một trang web độc hại, hãy đóng ngay lập tức và cân nhắc kiểm tra thiết bị của bạn để tìm phần mềm không mong muốn.
Kết Luận
Bảo vệ điện thoại thông minh khỏi mã độc không phải là một nhiệm vụ bất khả thi. Bằng cách nhận thức được 5 mối đe dọa phổ biến được trình bày ở trên—từ các thông báo độc hại, lừa đảo trực tuyến (phishing/smishing), phần mềm lỗi thời, cho đến việc tải ứng dụng không an toàn và truy cập website độc hại—bạn đã trang bị cho mình kiến thức cần thiết để chủ động phòng tránh.
Hãy luôn nhớ rằng, ý thức và sự cẩn trọng của người dùng là tuyến phòng thủ đầu tiên và quan trọng nhất. Đừng ngần ngại cập nhật phần mềm, kiểm tra kỹ lưỡng nguồn gốc ứng dụng và website, cũng như sử dụng các công cụ bảo mật đáng tin cậy. Bảo vệ smartphone của bạn không chỉ là bảo vệ thiết bị, mà còn là bảo vệ dữ liệu cá nhân và sự an toàn trực tuyến của chính bạn.
Để tìm hiểu sâu hơn về các thủ thuật bảo mật công nghệ và cập nhật những thông tin mới nhất về an toàn mạng, hãy thường xuyên truy cập thuthuathot.com!
