Các cuộc tấn công mã độc tống tiền (ransomware) thường xuyên xuất hiện trên các tiêu đề báo chí, và điều tồi tệ nhất là chúng không chỉ nhắm vào các tập đoàn lớn mà còn cả những người dùng cá nhân. Tội phạm mạng không ngừng phát triển các chiến thuật tinh vi, nhưng việc bảo vệ bản thân không nhất thiết phải phức tạp hay tốn kém. Những mẹo đơn giản dưới đây có thể giúp bạn giữ an toàn trước ransomware, bảo vệ dữ liệu quý giá trên máy tính của mình.
1. Sử Dụng Giải pháp Chống Virus Đáng Tin Cậy (Antivirus)
Người dùng đang sử dụng công cụ quét virus để bảo vệ máy tính khỏi mã độc tống tiền ransomware
Một giải pháp chống virus (antivirus) đáng tin cậy là lớp phòng thủ đầu tiên của bạn chống lại ransomware. Mặc dù Windows Defender cung cấp khả năng bảo vệ khá tốt, nhưng các tùy chọn của bên thứ ba từ Bitdefender, Kaspersky hoặc Norton thường mang lại các lá chắn ransomware nâng cao hơn với khả năng giám sát theo thời gian thực. Điều quan trọng là chọn phần mềm có khả năng quét chủ động các hành vi tệp đáng ngờ, chứ không chỉ dựa vào các chữ ký phần mềm độc hại đã biết.
Quan trọng hơn, hãy luôn giữ cho phần mềm diệt virus của bạn được cập nhật. Mã độc tống tiền không ngừng phát triển mỗi ngày, và các định nghĩa virus lỗi thời sẽ khiến bạn dễ bị tổn thương trước các mối đe dọa mới. Hầu hết các chương trình diệt virus đều tự động cập nhật, nhưng hãy kiểm tra lại các cài đặt này. Ngay cả khi bạn đã vô tình tải xuống một loại virus, một phần mềm diệt virus được cập nhật vẫn có thể giúp ngăn chặn thiệt hại trước khi ransomware mã hóa các tệp của bạn.
Mặc dù có những lợi ích này, những lo ngại về hiệu suất không nên ngăn cản bạn sử dụng phần mềm diệt virus. Đúng là một số phần mềm bảo mật có thể làm chậm hệ thống của bạn, nhưng nếu máy tính chạy chậm sau khi cài đặt antivirus, có nhiều cách để tối ưu hóa hiệu suất. Khả năng bảo vệ vượt trội hơn nhiều so với những ảnh hưởng nhỏ về tốc độ, đặc biệt khi ransomware có thể phá hủy tất cả những gì bạn đã dày công tạo ra.
Bạn cũng có thể sử dụng các công cụ trực tuyến như VirusTotal để quét các tệp đã tải xuống trước khi mở chúng. Dịch vụ miễn phí này kiểm tra các tệp bằng nhiều công cụ diệt virus cùng lúc. Hãy đặc biệt cảnh giác với các loại tệp như PDF và các tệp nén, vốn thường được dùng để ẩn virus. Các tệp thực thi, script và tài liệu có bật macro cũng là những “món ăn” yêu thích để phát tán ransomware.
2. Thường Xuyên Sao Lưu Dữ Liệu và Ngắt Kết Nối Bản Sao
Người dùng sao lưu dữ liệu trên laptop với các biểu tượng đám mây và ổ đĩa, đảm bảo an toàn thông tin
Việc tạo bản sao lưu dữ liệu thường xuyên có vẻ tẻ nhạt, nhưng đây là cách bảo hiểm tốt nhất của bạn chống lại mã độc tống tiền. Quy tắc 3-2-1 vẫn là tiêu chuẩn vàng: giữ ba bản sao của dữ liệu quan trọng, lưu trữ chúng trên hai loại phương tiện khác nhau và giữ một bản sao ở vị trí ngoại tuyến. Chiến lược này sẽ giúp bạn có các bản sao sạch để khôi phục, ngay cả khi ransomware tấn công.
Phần “ngắt kết nối” là bắt buộc – ransomware không thể mã hóa những gì nó không thể tiếp cận. Do đó, bạn phải rút ổ cứng ngoài ra sau khi hoàn tất sao lưu. Lưu trữ đám mây hoạt động tốt cho các bản sao lưu ngoại tuyến, nhưng hãy cân nhắc sử dụng các dịch vụ có tính năng versioning (lưu nhiều phiên bản) để có thể khôi phục từ ransomware trong trường hợp tệ nhất. May mắn thay, có nhiều cách đơn giản để sao lưu dữ liệu an toàn mà không tốn quá nhiều chi phí.
Tự động hóa giúp việc sao lưu nhất quán trở nên dễ dàng hơn. Bạn nên thiết lập các bản sao lưu theo lịch trình để tự động sao lưu toàn bộ cuộc sống số của mình mà không cần phải suy nghĩ. Windows File History, Time Machine cho Mac hoặc các giải pháp của bên thứ ba đều có thể tự động xử lý việc này.
Đừng chỉ sao lưu, hãy kiểm tra chúng. Các thử nghiệm khôi phục định kỳ đảm bảo rằng các bản sao lưu của bạn thực sự hoạt động khi bạn cần chúng nhất.
3. Thận Trọng Với Tệp Đính Kèm và Liên Kết Email
Email là một trong những phương thức phát tán yêu thích của ransomware, và tội phạm mạng rất sáng tạo với các chiến thuật của chúng. Hóa đơn khẩn cấp hay thông báo vận chuyển từ một địa chỉ email không quen thuộc có thể là một cuộc tấn công được ngụy trang khéo léo. Luôn xác minh cẩn thận địa chỉ người gửi. Di chuột qua địa chỉ email và liên kết thường sẽ tiết lộ các tên miền đáng ngờ không khớp với người gửi được cho là.
Trước khi nhấp vào bất kỳ liên kết nào hoặc tải xuống tệp đính kèm, hãy dừng lại và suy nghĩ. Chúng ta đều biết các công ty hợp pháp hiếm khi gửi tệp đính kèm không mong muốn hoặc yêu cầu hành động ngay lập tức thông qua các liên kết email. Khi nghi ngờ, hãy liên hệ với người gửi qua một kênh khác để xác minh. Bạn cũng có thể chặn các email lừa đảo (phishing emails) khỏi hộp thư đến của mình bằng cách sử dụng các bộ lọc email và tính năng bảo mật tích hợp.
Sự thận trọng tương tự cũng áp dụng cho việc tải xuống phần mềm. Mã độc tống tiền thường ẩn trong các chương trình lậu, vì vậy đừng tải xuống phần mềm đã bẻ khóa – phiên bản “miễn phí” đó có thể khiến bạn mất toàn bộ dữ liệu. Hãy tuân thủ các nguồn chính thức và nhà phát hành đã được xác minh. Nếu một tệp đính kèm email có vẻ đáng ngờ dù chỉ một chút, hãy xóa nó đi. Thà an toàn còn hơn bị mã hóa.
4. Sử Dụng Xác Thực Mạnh Mẽ Cho Mọi Tài Khoản
Người đàn ông nhập mã xác thực hai yếu tố (2FA) trên điện thoại thông minh để bảo vệ tài khoản
Xác thực mạnh mẽ là một rào cản tốt chống lại các cuộc tấn công ransomware bắt nguồn từ các tài khoản bị xâm nhập. Việc sử dụng mật khẩu duy nhất, phức tạp cho mỗi dịch vụ ngăn chặn kẻ tấn công chuyển hướng giữa các tài khoản nếu một tài khoản bị lộ. Các trình quản lý mật khẩu giúp việc này trở nên dễ quản lý hơn, vì chúng tạo và lưu trữ các thông tin xác thực mạnh mẽ.
Xác thực hai yếu tố (2FA) bổ sung một lớp bảo vệ cần thiết, nhưng không phải tất cả các phương pháp đều như nhau. Mặc dù bất kỳ 2FA nào cũng tốt hơn không, nhưng việc dựa vào 2FA qua SMS có thể rủi ro do các cuộc tấn công hoán đổi SIM.
Các ứng dụng xác thực như Google Authenticator hoặc Authy cung cấp các lựa chọn thay thế an toàn hơn, và các khóa bảo mật phần cứng cung cấp lớp phòng thủ mạnh nhất chống lại các nỗ lực chiếm đoạt tài khoản.
Quan trọng không kém, đừng quên các tùy chọn khôi phục. Bạn nên bảo mật mã dự phòng và email khôi phục của mình với sự cảnh giác tương tự như các tài khoản chính. Các đối tượng ransomware thường nhắm mục tiêu vào tài khoản email trước, sau đó sử dụng chúng để đặt lại mật khẩu và giành quyền truy cập rộng hơn. Kiểm tra bảo mật định kỳ để xem xét các phiên hoạt động và ứng dụng được kết nối giúp phát hiện truy cập trái phép sớm.
5. Phân Đoạn Mạng Để Hạn Chế Lây Lan Tấn Công
Phân đoạn mạng nghe có vẻ kỹ thuật, nhưng nó đơn giản là việc chia mạng của bạn thành các vùng riêng biệt. Hãy hình dung nó như việc tạo ra các ngăn – nếu ransomware lây nhiễm vào một khu vực, nó không thể dễ dàng lây lan sang các khu vực khác. Chiến lược ngăn chặn này hạn chế thiệt hại đáng kể, đặc biệt trong các mạng gia đình với nhiều thiết bị.
Phân đoạn mạng cơ bản bắt đầu với mạng khách (guest network). Hầu hết các bộ định tuyến hiện đại đều cung cấp tính năng này, cho phép tạo các mạng riêng biệt cho khách truy cập hoặc các thiết bị kém tin cậy hơn. Đặt các thiết bị nhà thông minh, camera an ninh và thiết bị IoT trên các mạng riêng biệt với máy tính và điện thoại của bạn. Bằng cách này, một bóng đèn thông minh bị xâm nhập không thể cung cấp quyền truy cập vào máy tính xách tay làm việc của bạn.
Để bảo vệ mạnh mẽ hơn, hãy cân nhắc sử dụng VLAN (Mạng cục bộ ảo) để phân đoạn mạng gia đình của bạn. Mặc dù phức tạp hơn một chút, VLAN tạo ra các phân đoạn mạng thực sự cách ly. Bạn có thể tách các thiết bị làm việc, máy tính cá nhân và hệ thống giải trí. Một số bộ định tuyến nâng cao và switch được quản lý hỗ trợ tính năng này mà không yêu cầu thiết bị cấp doanh nghiệp.
Phân đoạn mạng hoạt động tốt nhất khi kết hợp với mật khẩu mạnh cho mỗi phân đoạn mạng. Thay đổi thông tin đăng nhập mặc định của bộ định tuyến, sử dụng mã hóa WPA3 khi có thể và thường xuyên cập nhật firmware của bộ định tuyến. Các lớp bảo mật này khiến ransomware khó di chuyển ngang hơn nhiều.
6. Vô Hiệu Hóa Các Tính Năng và Dịch Vụ Không Cần Thiết
Tùy chọn nền tảng máy ảo trong Windows Features, minh họa cách vô hiệu hóa dịch vụ không dùng đến
Mỗi dịch vụ không cần thiết đang chạy trên máy tính của bạn đều là một điểm vào tiềm năng cho mã độc tống tiền. Càng nhiều tính năng được bật, bề mặt tấn công của bạn càng lớn. Giảm thiểu bề mặt này bằng cách vô hiệu hóa các dịch vụ không sử dụng sẽ giảm các lỗ hổng mà ransomware có thể khai thác để giành quyền truy cập ban đầu.
Giao thức Máy tính Từ xa (RDP) là một mục tiêu chính của các cuộc tấn công ransomware. Hãy tắt nó hoàn toàn trừ khi bạn cần truy cập từ xa một cách cụ thể. Các dịch vụ chia sẻ tệp và máy in cũng tiềm ẩn rủi ro khi để mở không cần thiết. Tắt tính năng khám phá mạng và chia sẻ thư mục công cộng nếu bạn không chủ động sử dụng chúng, vì các tính năng này thường được bật theo mặc định.
Windows đi kèm với nhiều chương trình không cần thiết có thể tạo ra các lỗ hổng bảo mật. Các dịch vụ như Windows Script Host, PowerShell remoting và SMBv1 thường xuyên bị ransomware khai thác. Hãy tắt chúng thông qua Windows Features hoặc Group Policy trừ khi công việc của bạn yêu cầu chúng.
Kiểm tra định kỳ giúp duy trì bảo mật bằng cách giữ cho hệ thống tinh gọn. Kiểm tra các chương trình khởi động, dịch vụ nền và tiện ích mở rộng trình duyệt định kỳ. Gỡ bỏ bất cứ thứ gì bạn không nhận ra hoặc không sử dụng. Nguyên tắc rất đơn giản: nếu bạn không cần nó, hãy tắt nó đi. Một hệ thống tối giản sẽ ít cơ hội hơn cho ransomware thiết lập chỗ đứng.
Bảo vệ máy tính khỏi các mối đe dọa ransomware đòi hỏi sự kết hợp giữa các biện pháp kỹ thuật và nhận thức bảo mật cá nhân. Bằng cách áp dụng 6 mẹo đơn giản nhưng hiệu quả trên, bạn có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro bị tấn công, bảo vệ dữ liệu quan trọng và giữ an toàn cho môi trường số của mình. Hãy nhớ rằng, phòng ngừa luôn tốt hơn chữa bệnh, và sự chủ động của bạn là chìa chắn tốt nhất. Bạn đã áp dụng những biện pháp nào để bảo vệ máy tính của mình khỏi ransomware? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận dưới đây hoặc tìm đọc thêm các bài viết chuyên sâu về an toàn thông tin tại Thuthuathot.com để cập nhật những kiến thức bảo mật mới nhất!
