ChatGPT, trợ lý AI thân cận của chúng ta, đã trở nên cực kỳ tinh vi. Đến mức, đối với những người không có kinh nghiệm, gần như không thể phân biệt được một đoạn văn được viết bởi con người hay máy móc. Tuy nhiên, dù bề ngoài có vẻ trau chuốt đến đâu, ChatGPT và các Mô hình Ngôn ngữ Lớn (LLM) khác vẫn để lại những “dấu vân tay” đặc trưng trong văn phong của chúng. Việc nhận diện được những dấu hiệu này là rất quan trọng để đánh giá tính xác thực và chất lượng của thông tin trong kỷ nguyên số.
Bài viết này của thuthuathot.com sẽ đi sâu vào 5 đặc điểm văn phong phổ biến nhất mà các công cụ AI thường bộc lộ, giúp bạn đọc nâng cao khả năng phân biệt nội dung do AI tạo ra và nội dung được chắp bút bởi con người, từ đó lựa chọn nguồn thông tin uy tín và chất lượng.
1. Lạm Dụng Các “Từ Ngữ Sáo Rỗng” (Buzzwords)
Một số từ ngữ thoạt nghe có vẻ thông minh và chuyên nghiệp, nhưng ngay khi chúng xuất hiện trong mọi đoạn văn, chúng sẽ mất đi ý nghĩa ban đầu. Có một “mùi vị” ngôn ngữ rất đặc trưng, gần như “hô to” rằng nó được viết bởi AI. Không phải vì các từ này sai, mà vì không một người thật nào lại nói theo cách này, trừ khi họ đang cố gắng gây ấn tượng trong một buổi phỏng vấn xin việc marketing. Các từ như kho báu quý giá, kẻ thay đổi cuộc chơi, tối ưu hóa, nâng cao, tinh gọn, mạnh mẽ, liền mạch, nâng tầm, đào sâu, bắt tay vào, và tất nhiên, bất cứ điều gì xảy ra trong một lĩnh vực hay vương quốc.
ChatGPT lạm dụng các từ ngữ sáo rỗng
Bạn sẽ nhận thấy những từ này xuất hiện liên tục trong các bài viết của AI. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên: ChatGPT được huấn luyện trên kho dữ liệu khổng lồ từ internet, và internet thì tràn ngập các nội dung được sao chép và sử dụng từ ngữ thương mại.
Vì vậy, khi bạn đọc một câu như “Hãy cùng đào sâu vào những điều phức tạp của giải pháp liền mạch này, vốn sẽ nâng tầm quy trình làm việc của bạn,” nó không còn nghe chuyên nghiệp nữa; nó nghe giống như AI. Một bài viết liên tục nói về việc “đào sâu vào những điều phức tạp” của một thứ gì đó hoặc coi mọi giải pháp là một “kẻ thay đổi cuộc chơi” cho thấy nó bị ảnh hưởng nặng nề bởi văn phong của AI. Thậm chí ChatGPT còn tự “châm biếm” điều này trên nền tảng X (Twitter cũ).
2. Các “Mảnh Ghép Tu Từ” (Rhetorical Fragments)
Các biện pháp tu từ là những công cụ tuyệt vời trong văn viết. Chúng được dùng để khơi gợi sự tò mò, tạo sự tương phản, hoặc mang đến cho người đọc một khoảnh khắc hồi hộp trước khi đưa ra câu trả lời. Nhưng giống như bất cứ điều gì khác, chúng chỉ hiệu quả khi bạn thực sự có một “punchline” (điểm nhấn) và không lạm dụng chúng sau mỗi vài dòng.
Mặc dù bản thân người viết có thể không phải là fan của các mảnh ghép tu từ, nhưng AI lại dường như rất yêu thích chúng. Hãy xem các ví dụ dưới đây, đây là những đầu ra thực tế từ ChatGPT:
- “Và điều tồi tệ hơn nữa là gì? Nó đang làm con người trở nên lười biếng.”
- “Vấn đề là gì? Microsoft không hoạt động như mong đợi.”
- “Còn điều khác nữa? Toàn bộ mớ hỗn độn tương thích.”
- “Và một điều nữa? AI đang ngày càng nghe giống mọi thứ khác trên internet.”
Bạn sẽ nhận thấy cấu trúc luôn giống nhau. Một cách khắc phục nhanh chóng là biến chúng thành các mệnh đề hoàn chỉnh bằng cách thay dấu hỏi bằng “là” hoặc “là rằng”. Bằng cách này, bạn có một câu mang ý nghĩa thực sự mà không gây gánh nặng cho người đọc:
- Điều tồi tệ hơn nữa là nó đang làm con người trở nên lười biếng.
- Vấn đề là Microsoft không hoạt động như mong đợi.
- Điều khác nữa là toàn bộ mớ hỗn độn tương thích.
- Một điều nữa là AI đang ngày càng nghe giống mọi thứ khác trên internet.
3. Cụm Phân Từ Bổ Nghĩa (Participial Add-Ons)
Đây là một cấu trúc câu khác mà AI “yêu thích” quá mức. Một cụm phân từ bổ nghĩa xảy ra khi bạn mô tả một hành động, thêm dấu phẩy, và sau đó thêm một cụm từ thứ hai giải thích kết quả hoặc ảnh hưởng.
ChatGPT lạm dụng cụm phân từ bổ nghĩa
Mặc dù về mặt ngữ pháp không sai, nhưng cấu trúc này hiếm khi mang lại trải nghiệm đọc tốt. Bạn sẽ nhận ra nó ngay lập tức khi bắt đầu chú ý. Nhiều người đã nhận ra nó từ lâu, vì cấu trúc câu này là một trong những lý do chính khiến các công cụ kiểm tra AI có thể gắn cờ bài viết của bạn. Dưới đây là các ví dụ trực tiếp từ ChatGPT khi tôi hỏi về Excel:
- “Trình hướng dẫn biểu đồ tạo đường xu hướng, minh họa quỹ đạo tăng trưởng theo thời gian.”
- “Công cụ lọc thu hẹp hồ sơ, tập trung vào các giao dịch ưu tiên trong vài giây.”
- “Các macro VBA tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, tăng hiệu quả trên các tập dữ liệu lớn.”
- “Bảng Pivot nhóm các mục theo danh mục, tiết lộ các mẫu chi tiêu trong nháy mắt.”
Trong hầu hết các trường hợp này, phần thứ hai không thêm bất cứ điều gì mà không thể viết rõ ràng hơn bằng cách sử dụng từ “và”. Về cơ bản, AI đang cố gắng ghép hai ý tưởng lại với nhau thay vì để mỗi ý đứng độc lập hoặc luân chuyển tự nhiên với một từ nối rõ ràng.
Những câu này có thể được trau chuốt hơn bằng cách chọn một động từ chính mạnh hơn, tách ý thành hai câu, hoặc đơn giản là thay thế cụm dấu phẩy-và-phân từ bằng “và”. Lấy ví dụ về công cụ lọc:
| Nguyên bản | Tốt hơn |
|---|---|
| Công cụ lọc thu hẹp hồ sơ, tập trung vào các giao dịch ưu tiên trong vài giây. | Công cụ lọc thu hẹp hồ sơ và làm nổi bật các giao dịch ưu tiên trong vài giây. |
4. “Định Nghĩa Tương Phản” (Contrastive Redefinitions)
Đây là một thủ pháp viết khác lẽ ra phải mang lại cảm giác mạnh mẽ nhưng lại bị AI “làm hỏng” hoàn toàn. Các nhà văn thường sử dụng cấu trúc hai phần để tăng kịch tính: đầu tiên họ bác bỏ một điều gì đó là bình thường, sau đó họ tuyên bố nó là phi thường.
Cấu trúc chung là “Đây không chỉ là X. Nó là Y.” Được sử dụng một cách tiết kiệm, nó sẽ hiệu quả. Nhưng ChatGPT dường như không hiểu “tiết kiệm” nghĩa là gì.
Một số ví dụ từ một phiên làm việc của ChatGPT:
- “Đây không chỉ là sự tiến hóa tuyến tính—nó là dạng rễ chùm.”
- “Adriana không phải là tổng hòa của nguồn gốc cô ấy—cô ấy là một điều gì đó mới mẻ, được tôi luyện trong sự mâu thuẫn.”
- “Sự pha trộn không phải là sự pha loãng. Đó là sự biến đổi.”
- “Đây không chỉ là một con đường sự nghiệp—đó là một quỹ đạo biến đổi.”
- “Con đường của bạn không chỉ mang tính hậu cần. Nó mang tính bản thể học.”
- “Sao lưu dữ liệu Gmail của bạn không chỉ thông minh—nó còn thiết yếu.”
Sáu trong số này đến từ cùng một chuỗi hội thoại của ChatGPT! Thật đáng tiếc, vì cấu trúc này tự nó rất vững chắc. Người viết thường xuyên sử dụng nó trong các bài viết của mình, đặc biệt khi muốn thể hiện một giọng điệu sâu sắc, mang tính chiêm nghiệm. Tuy nhiên, mục đích của cấu trúc này là tạo ra sự căng thẳng và giải quyết. Khi mọi thứ đều được định nghĩa lại thành một điều gì đó thơ mộng hơn hoặc “sâu sắc hơn”, nó sẽ mất đi ý nghĩa.
ChatGPT lạm dụng định nghĩa tương phản
Khi bạn thấy một bài viết liên tục khẳng định “đây không chỉ là một điều gì đó — nó thực sự là một bước đột phá vũ trụ, định hình lại tâm hồn, siêu hình,” hãy dừng lại và tự hỏi: liệu nó có thực sự mang lại cảm giác như vậy không? Nếu không, rất có thể nó được viết bởi AI.
5. Lạm Dụng Dấu Gạch Ngang (Em Dash Splices)
Dấu gạch ngang (em dash) là một công cụ tuyệt vời trong văn viết. Chúng linh hoạt, phong cách và có thể làm cho một câu trở nên năng động hơn. Nhưng ChatGPT thực sự “điên cuồng” với chúng. Hãy yêu cầu nó viết một bài blog đơn giản về việc lập kế hoạch cho chuyến đi cuối tuần, và đột nhiên cứ mỗi ba câu lại vấp phải dấu gạch ngang:
ChatGPT lạm dụng dấu gạch ngang
Hãy nhìn xem! Không chỉ là có quá nhiều dấu gạch ngang; mà còn là hầu hết chúng đều không có ý nghĩa. Mọi điểm dừng, mọi sự chuyển đổi, mọi suy nghĩ trong ngoặc đơn đều nhận được một dấu gạch ngang riêng. Ban đầu có thể đọc thấy thú vị, nhưng rất nhanh sau đó nó trở nên chóng mặt. Nhiều trong số các ngắt câu đó sẽ hiệu quả hơn khi là dấu phẩy, và một số có thể đứng độc lập như những câu riêng.
Sức mạnh của dấu gạch ngang nằm ở sự khan hiếm của nó, và khi bị lạm dụng, nó trở nên vô nghĩa. Vì vậy, khi bạn nhận được một đoạn văn tràn ngập dấu gạch ngang từ một người chưa bao giờ sử dụng chúng, bạn có thể cá rằng họ không phải là người viết. Đó là tác phẩm của ChatGPT.
Tóm lại, mặc dù tất cả những đặc điểm văn phong này cũng tồn tại trong văn viết của con người, không có dấu hiệu nào trong số chúng tự bản thân nó chứng minh một văn bản được tạo ra bởi AI. Nhưng khi bạn phát hiện chúng được sử dụng một cách kỳ lạ, quá mức, hoặc nhiều dấu hiệu này xuất hiện cùng lúc, đó là lúc bạn nên nâng cao cảnh giác.
Để nhận biết chính xác nội dung do AI tạo ra, đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức về các mô hình ngôn ngữ và khả năng cảm nhận văn phong. Thuthuathot.com hy vọng những phân tích trên sẽ giúp bạn đọc trở thành những người tiêu dùng thông tin thông thái hơn trong kỷ nguyên AI. Hãy tiếp tục khám phá các bài viết khác của chúng tôi để cập nhật những thủ thuật công nghệ hữu ích nhất!
