Bạn có thường xuyên cảm thấy mình vừa đọc xong một nội dung nhưng đã quên gần như ngay lập tức? Trong kỷ nguyên bùng nổ thông tin như hiện nay, việc tiếp thu và ghi nhớ kiến thức một cách hiệu quả trở thành thách thức lớn. Nếu bạn đang đối mặt với vấn đề này, việc xây dựng một hệ thống quản lý tri thức cá nhân (PKM – Personal Knowledge Management) chính là chìa khóa để cuối cùng bạn có thể ghi nhớ và thực sự sử dụng những gì mình đã học. Đây là cách mà tôi đã áp dụng để biến điều đó thành hiện thực.
PKM Thống Nhất Mọi Thông Tin của Bạn Như Thế Nào?
Trước khi xây dựng hệ thống quản lý tri thức cá nhân của mình, tôi không có một phương pháp rõ ràng hay có tổ chức nào để thu thập những gì mình đọc. Mọi thứ tôi đọc được đều nằm rải rác ở nhiều nơi khác nhau. Các đoạn highlight sách của tôi nằm trong Apple Books, các bài viết đã lưu bị chôn vùi trong Pocket, ghi chú bài giảng thất lạc trong các cuốn sổ tay, và những ý tưởng thoáng qua thì xuất hiện trong bất kỳ ứng dụng ghi chú nào tôi đang dùng trên điện thoại lúc bấy giờ.
Tình trạng này thực sự rất choáng ngợp. Mỗi khi tôi cần tìm lại một điều gì đó đã đọc, đó là một quá trình tẻ nhạt và tốn thời gian. Một trong những cách chính mà hệ thống PKM giúp bạn ghi nhớ nhiều hơn từ mỗi cuốn sách hay bài viết là bằng cách tập trung hóa thông tin của bạn vào một vị trí duy nhất.
Logseq hiển thị các đoạn văn bản được đánh dấu trong hệ thống quản lý tri thức cá nhân
Thay vì để các mẩu thông tin nằm rải rác ở nhiều nguồn khác nhau, như sách vật lý hay các ứng dụng ghi chú, tôi sử dụng Logseq làm trung tâm kiến thức chính của mình. Giờ đây, các đoạn highlight sách, ghi chú, và thậm chí cả những ý tưởng thoáng qua đều được đưa về một nơi duy nhất.
Tuy nhiên, công cụ năng suất bạn chọn không quan trọng bằng hệ thống bạn xây dựng và cách bạn tổ chức nó. Cho dù bạn thích Logseq, Obsidian, Notion, hay thậm chí là một cuốn sổ tay vật lý, điều cốt yếu là tạo ra một cấu trúc phù hợp với bạn—một cấu trúc giúp bạn dễ dàng thu thập, kết nối và truy xuất thông tin khi cần.
Tương Tác Chủ Động Với Tài Liệu Đọc
Nếu bạn muốn học nhanh hơn và ghi nhớ thông tin tốt hơn, việc tương tác chủ động với tài liệu là cực kỳ quan trọng. Đơn thuần đọc một cuốn sách hay bài viết là chưa đủ—bạn phải hoàn toàn tham gia vào quá trình học.
Tài liệu đang đọc được đánh dấu trong ứng dụng Apple Books
Một cách để làm điều này là gạch chân những đoạn văn quan trọng khi bạn đọc. Điều này sẽ giúp bạn tập trung vào thông tin chính và giúp việc ôn tập sau này dễ dàng hơn. Bạn cũng có thể ghi chú trong khi đọc và sử dụng từ ngữ của riêng mình. Điều này không chỉ giúp ghi nhớ thông tin mà còn buộc bạn phải xử lý và hiểu sâu hơn về tài liệu.
Kỹ thuật tiếp theo mà tôi đã áp dụng là tóm tắt toàn bộ chương hoặc phần. Sau khi hoàn thành một chương, tôi sẽ viết một bản tóm tắt các điểm chính và những bài học rút ra. Điều này cho phép tôi xem lại thông tin quan trọng một cách nhanh chóng và dễ dàng, đặc biệt là khi chuẩn bị cho các kỳ thi hoặc dự án.
Liên Kết Hai Chiều (Bi-directional Linking) – Chìa Khóa Kết Nối Sâu Sắc
Một trong những tính năng hữu ích nhất mà bạn sẽ tìm thấy trong nhiều ứng dụng quản lý tri thức cá nhân là liên kết hai chiều (bi-directional linking). Về cơ bản, đây là một cách để tạo mối quan hệ hai chiều giữa các ghi chú của bạn. Thay vì chỉ lưu trữ thông tin trong các kho chứa biệt lập, liên kết hai chiều cho phép bạn dệt một mạng lưới các ý tưởng liên kết với nhau, giúp bạn hiểu sâu hơn và dễ dàng tìm thấy thông tin hơn.
Trang ghi chú về Kỹ thuật Pomodoro được liên kết trong Logseq
Tôi sử dụng Logseq để ghi chú và sắp xếp thông tin từ sách và file PDF. Khi ghi chú trong Logseq, tôi có thể liên kết một trang với một trang khác bằng cách sử dụng dấu ngoặc kép [[]] và gõ tên trang. Thao tác này tạo ra một liên kết cho phép tôi di chuyển qua lại giữa các trang để xây dựng các kết nối.
Ví dụ, giả sử tôi đang đọc một bài viết về các phương pháp năng suất thiết yếu và gặp phải Kỹ thuật Pomodoro. Tôi có thể tóm tắt điều này trên một trang trong Logseq và gắn thẻ bằng một tham chiếu [[Năng suất]]. Sau đó, khi đọc một bài viết khác về kỹ thuật chặn thời gian (time blocking), tôi có thể tạo trang của nó và sử dụng cùng thẻ [[Năng suất]]. Bằng cách này, Logseq kết nối hai khái niệm liên quan – Kỹ thuật Pomodoro và chặn thời gian – giúp tôi dễ dàng nhận ra mối liên hệ của chúng.
Chế độ xem đồ thị Graph View của Logseq thể hiện mạng lưới liên kết thông tin về năng suất
Việc liên kết các ghi chú liên quan với nhau có thể khơi gợi những hiểu biết sâu sắc và sự thấu hiểu sâu hơn về cách các khái niệm này liên quan đến nhau. Khi mạng lưới các ghi chú được liên kết của bạn phát triển, độ sâu hiểu biết của bạn cũng tăng lên, giúp bạn dễ dàng ghi nhớ các khái niệm chính, nhìn thấy các kết nối và cuối cùng là sử dụng thông tin hiệu quả hơn.
Lên Lịch Đọc Lại và Ôn Tập Định Kỳ
Plugin Readwise tích hợp trong Logseq giúp đồng bộ hóa các ghi chú đã highlight
Các ứng dụng “đọc sau” (read-it-later) giúp bạn xem lại các bài viết thú vị khi có nhiều thời gian hơn. Tôi sử dụng Readwise để nhập và đồng bộ hóa các đoạn highlight từ nhiều nguồn khác nhau với Logseq, cho phép tôi có một nơi tập trung cho tất cả các ghi chú và đoạn highlight của mình. Tuy nhiên, bạn vẫn cần lên lịch thời gian để xem lại các mục “đọc sau” của mình.
Tôi đã đặt lịch các buổi ôn tập vào cuối tuần. Điều này giúp tôi khám phá các ý tưởng và suy nghĩ mà tôi đã thu thập theo thời gian trong hệ thống PKM của mình. Tôi sử dụng các buổi ôn tập này để làm mới trí nhớ, tìm kiếm các kết nối giữa các ý tưởng, sắp xếp lại các ghi chú và xóa bỏ những thông tin không còn cần thiết.
Bạn có thể lên lịch ôn tập theo nhu cầu và sở thích của mình. Một số người thích buổi ôn tập hàng ngày trong khi những người khác có thể chọn các buổi hàng tuần hoặc hai tuần một lần. Mục tiêu là thường xuyên xem lại các ghi chú của bạn để củng cố việc học và giữ cho thông tin luôn mới mẻ, vì bộ não của chúng ta tự nhiên sẽ quên mọi thứ theo thời gian.
Tìm Cơ Hội Ứng Dụng Những Kiến Thức Đã Học
Một hệ thống quản lý tri thức cá nhân (PKM) không chỉ đơn thuần là một tủ tài liệu kỹ thuật số để lưu trữ thông tin, mà là một công cụ giúp bạn sử dụng thông tin hiệu quả. Nếu bạn chỉ dùng hệ thống PKM của mình để lưu trữ, bạn chưa tận dụng hết tiềm năng của nó.
Nhưng khi bạn sử dụng kiến thức đã thu thập được theo những cách thực tế, có ý nghĩa, nó sẽ trở thành một công cụ thiết yếu mang lại lợi ích cho cuộc sống hàng ngày và công việc của bạn.
Chìa khóa để tiếp thu những gì bạn đã học là chủ động áp dụng nó. Một trong những cách tốt nhất để đạt được điều này là chọn và đọc những cuốn sách hoặc tài liệu phù hợp với nhu cầu hoặc mục tiêu hiện tại của bạn. Khi bạn tập trung vào các mục tiêu cụ thể, bạn có thể ưu tiên việc học tập tác động trực tiếp đến sự phát triển của mình. Một khi bạn đã nắm bắt được những hiểu biết đó, đừng để chúng nằm yên trong hệ thống PKM của bạn, mà hãy tìm cách áp dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày.
Một cách khác để thực hành những gì bạn đã thu thập trong hệ thống của mình là dạy hoặc chia sẻ thông tin với người khác. Giải thích những gì bạn học được bằng lời lẽ của riêng bạn buộc bạn phải hiểu nó tốt hơn. Cho dù bạn đang viết một bài blog, thảo luận một ý tưởng với bạn bè, hay hướng dẫn một ai đó, việc giảng dạy là một trong những cách hiệu quả nhất để củng cố kiến thức.
Hệ thống quản lý tri thức cá nhân giúp tạo ra các kết nối giữa các ý tưởng, làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của bạn và chủ động áp dụng những gì bạn đã học vào cuộc sống hàng ngày. Bằng cách chủ động sử dụng và xem lại những hiểu biết được lưu trữ trong hệ thống PKM của mình, bạn biến nó thành một nguồn tài nguyên thực tế mà bạn có thể áp dụng để đưa ra quyết định thông minh hơn, giải quyết vấn đề và đạt được mục tiêu của mình.
