Bạn không cần phần cứng phức tạp hay các thiết lập rắc rối để tự xây dựng một hệ thống lưu trữ mạng (NAS) tại nhà. Hầu hết các bộ định tuyến (router) hiện đại đều đã tích hợp các tính năng cần thiết. Với một ổ cứng SSD hoặc HDD dự phòng, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng thiết lập một kho lưu trữ chia sẻ đơn giản và an toàn cho mọi thiết bị trong ngôi nhà của mình. Giải pháp này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn giúp bạn tận dụng tối đa các thiết bị sẵn có, biến router Wi-Fi thông thường thành một trung tâm dữ liệu nhỏ gọn ngay trong tầm tay.
Router Wi-Fi Của Bạn Có Thể Trở Thành NAS Cơ Bản Như Thế Nào?
Hầu hết các router Wi-Fi hiện đại đều được trang bị cổng USB, cho phép bạn chia sẻ tệp tin giữa các thiết bị trong mạng gia đình. Cổng USB này mở rộng khả năng của router, biến nó thành một công cụ đa năng hơn ngoài chức năng phát sóng Wi-Fi. Bằng cách kết nối một ổ cứng SSD ngoài vào cổng USB của router, bạn có thể tạo ra một hệ thống NAS đơn giản, tiết kiệm chi phí, hoạt động hiệu quả cho việc phát trực tuyến đa phương tiện, sao lưu dữ liệu và chia sẻ tệp giữa các thiết bị trong nhà.
Phương pháp này cực kỳ nhanh chóng và hiệu quả về chi phí. Bạn sẽ sử dụng phần cứng đã có sẵn, và quá trình thiết lập vô cùng đơn giản. Trước khi cân nhắc đầu tư vào một thiết bị NAS chuyên dụng đắt tiền, hãy thử phương pháp này để xem liệu giải pháp lưu trữ mạng tại nhà có thực sự phù hợp với nhu cầu của bạn hay không.
Những Gì Bạn Cần Để Xây Dựng NAS Qua Router
Yêu cầu về phần cứng tối thiểu là một trong những điểm hấp dẫn đặc biệt của phương pháp này.
Router có cổng USB và hỗ trợ chia sẻ file
Bạn cần một router có cổng USB và hỗ trợ tính năng chia sẻ tệp. Tốt nhất là router có phiên bản USB cao hơn (ví dụ: USB 3.0/3.1/3.2) để đạt tốc độ truyền tải nhanh hơn. Hãy kiểm tra thông số kỹ thuật của router hoặc tìm cổng USB trên thiết bị, sau đó kiểm tra xem đó là USB 2.0 hay USB 3.x. Điều quan trọng là phải xác nhận trong sách hướng dẫn hoặc cài đặt router rằng nó hỗ trợ tính năng chia sẻ tệp. Một số router cũ hơn hoặc chỉ có USB 2.0 có thể không có tính năng này.
Ổ cứng ngoài SSD hoặc HDD
Bất kỳ thiết bị lưu trữ ngoài nào cũng có thể hoạt động. Nếu bạn có một ổ cứng trong (internal drive) mà không sử dụng, bạn có thể dùng một bộ vỏ chuyển đổi USB (USB enclosure) để biến nó thành ổ cứng ngoài. Ổ cứng SSD thường hoạt động êm ái hơn và cho tốc độ nhanh hơn so với HDD truyền thống, giúp cải thiện hiệu suất của NAS.
Ổ đĩa được định dạng NTFS hoặc FAT32/exFAT
NTFS thường tốt hơn cho các tệp lớn và bảo mật. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số router có thể không hỗ trợ NTFS hoàn toàn, hoặc yêu cầu bạn phải định dạng lại ổ đĩa thành FAT32 hoặc exFAT để tương thích. Hãy kiểm tra khả năng hỗ trợ định dạng của router trong sách hướng dẫn.
Thiết bị để thiết lập
Bạn sẽ cần một máy tính hoặc điện thoại thông minh được kết nối vào mạng của router để truy cập và cấu hình cài đặt.
Hầu hết các router hiện đại từ các thương hiệu phổ biến như TP-Link, Netgear, ASUS và Linksys đều tích hợp tính năng chia sẻ tệp. Tuy nhiên, để chắc chắn, bạn nên kiểm tra sách hướng dẫn hoặc thông số kỹ thuật của router. Một số router giá rẻ do nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) cung cấp có thể chỉ có cổng USB hỗ trợ cập nhật firmware hoặc sạc thiết bị di động, chứ không phải chia sẻ tệp.
Các bộ phận cần thiết để xây dựng NAS bằng router, bao gồm router, ổ cứng SSD ngoài và cáp USB
Hướng Dẫn Biến Router và SSD Thành NAS Gia Đình
Đầu tiên, hãy kết nối ổ cứng SSD hoặc USB của bạn vào cổng USB trên router. Một số router có đèn báo LED sẽ sáng lên khi thiết bị USB được kết nối đúng cách. Nếu đèn không sáng, hãy thử rút ra và cắm lại ổ đĩa, hoặc thử với một dây cáp USB khác.
Truy Cập Cài Đặt Router Của Bạn
Bước tiếp theo là đăng nhập vào bảng quản trị (admin panel) của router. Mở một trình duyệt web và nhập địa chỉ IP của router vào thanh địa chỉ. Đối với hầu hết các router, địa chỉ này thường là 192.168.1.1 hoặc 192.168.0.1. Nếu bạn không chắc chắn, hãy kiểm tra nhãn dán ở mặt sau router hoặc tìm trong sách hướng dẫn. Trên một số thiết lập, địa chỉ có thể là 192.168.100.1. Khi trang đăng nhập hiện ra, hãy đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu quản trị viên của bạn. Thông thường, tên người dùng và mật khẩu mặc định là “admin” hoặc “root”. Một lần nữa, hãy kiểm tra nhãn dán ở mặt sau router để tìm thông tin chính xác.
Thông tin đăng nhập router thường nằm ở mặt sau thiết bị, bao gồm địa chỉ IP, tên người dùng và mật khẩu mặc định
Tìm Tùy Chọn Quản Lý Lưu Trữ USB
Sau khi đăng nhập, hãy tìm các tùy chọn quản lý USB hoặc lưu trữ. Bạn thường sẽ thấy chúng trong mục “Cài đặt nâng cao” (Advanced settings), nhưng tên menu có thể khác nhau tùy thuộc vào thương hiệu router. Hãy tìm kiếm các mục có tên như Advanced, USB Settings, hoặc Storage.
Trong phần này, bạn sẽ thấy các tùy chọn cho các tính năng như chia sẻ đa phương tiện DLNA (Digital Living Network Alliance), chia sẻ tệp SMB (Server Message Block), hoặc tùy chọn máy chủ FTP (File Transfer Protocol).
Chia sẻ đa phương tiện DLNA thường chỉ giới hạn ở các tệp media như hình ảnh, nhạc và video. Để có một hệ thống lưu trữ mạng thực sự linh hoạt, bạn nên sử dụng SMB hoặc FTP. Bạn có thể bật tính năng chia sẻ tệp SMB bằng cách bật tùy chọn Network Neighborhood hoặc SMB sharing. Nếu bạn đang sử dụng một router phổ thông do ISP cung cấp, bạn có thể không có tùy chọn chia sẻ SMB. Trong trường hợp này, bạn sẽ phải truy cập vào bảng cấu hình FTP.
Tại đây, hãy chọn Enable FTP Server, sau đó đặt tên người dùng và mật khẩu. Chúng tôi đặc biệt khuyên bạn nên tạo một tên người dùng và mật khẩu để truy cập ổ đĩa chia sẻ, ngay cả khi bạn chỉ sử dụng nó trong nhà. Điều này tăng cường bảo mật cho dữ liệu của bạn.
Chỉ Định Đường Dẫn Thư Mục Cho Ổ Đĩa USB
Dù sử dụng SMB hay FTP, bạn đều phải chỉ định đường dẫn thư mục mà bạn muốn chia sẻ bằng cách nhấp vào tùy chọn như Browser hoặc Search. Thao tác này sẽ mở ra một cây thư mục với tất cả các thư mục trên thiết bị USB đã kết nối của bạn. Trong hình ảnh dưới đây, ổ đĩa SSD của tôi được chọn làm phân vùng lưu trữ chính.
Giao diện cài đặt router cho phép chọn phân vùng ổ đĩa USB hoặc thư mục cụ thể để chia sẻ trên mạng
Cấu hình quyền truy cập theo nhu cầu cụ thể của bạn. Bạn có thể thiết lập quyền truy cập chỉ đọc cho một số người dùng hoặc thư mục, đồng thời cấp quyền đọc-ghi đầy đủ cho những người khác. Nếu bạn đang chia sẻ các tệp đa phương tiện mà mọi người đều có thể truy cập, bạn có thể bỏ qua bước xác thực cho các thư mục cụ thể đó.
Sau đó, bạn sẽ muốn lưu cấu hình của mình bằng cách nhấn Apply, rồi đợi vài giây để máy chủ FTP hoặc SMB khởi động. Sau đó, bạn có thể truy cập các tệp của mình trong File Explorer trên máy tính, bất kể đó là Windows, Linux, macOS hay hệ điều hành khác. Nhấp vào Network trong khung điều hướng, chọn ổ SSD của bạn và đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu bạn đã thêm vào máy chủ của mình.
Truy cập các tệp trên máy chủ FTP qua File Explorer trên máy tính sau khi đăng nhập
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng trình duyệt web để truy cập các tệp của mình. Trong thanh URL, nhập “ftp://” theo sau là địa chỉ gateway của router (ví dụ: 192.168.1.1), sau đó nhấn Enter và nhập thông tin đăng nhập của bạn để kết nối với máy chủ. Giờ đây bạn đã có quyền truy cập vào các tệp của mình. Sau khi kết nối, bạn có thể sao chép tệp đến và từ ổ đĩa giống như bất kỳ thư mục nào khác trên máy tính của bạn.
Khắc Phục Sự Cố Thường Gặp Khi Dùng Router Làm NAS
Sử dụng router và ổ đĩa lưu trữ làm NAS là một cách tuyệt vời để mở rộng khả năng lưu trữ mạng của bạn, nhưng có một số vấn đề bạn có thể gặp phải.
| Vấn đề | Giải pháp |
|---|---|
| Không kết nối được ổ đĩa | Kiểm tra ổ cứng SSD của bạn. Một số router có vấn đề tương thích với các ổ đĩa dung lượng lớn hơn hoặc các hệ thống tệp cụ thể. Nếu bạn đang sử dụng ổ đĩa lớn hơn 2TB hoặc 4TB, router của bạn có thể không hỗ trợ đầy đủ. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng ổ đĩa nhỏ hơn hoặc phân vùng ổ đĩa lớn thành các phần nhỏ hơn mà router của bạn có thể xử lý. |
| Sự cố nhận diện ổ đĩa | Nếu router của bạn không phát hiện ổ đĩa đã kết nối, trước tiên hãy kiểm tra xem kết nối USB có chắc chắn không và ổ đĩa có nhận được nguồn điện không. Hãy thử kết nối ổ đĩa với máy tính trước để xác minh nó hoạt động bình thường, sau đó định dạng nó thành NTFS hoặc FAT32 trước khi kết nối lại với router. |
| Sự cố kết nối mạng | Thường là do các thiết bị của bạn đang ở trên các mạng con hoặc phân đoạn mạng khác nhau. Đảm bảo rằng tất cả các thiết bị đang cố gắng truy cập ổ đĩa chia sẻ đều được kết nối vào cùng mạng với router đang lưu trữ. Nếu bạn có nhiều router hoặc điểm truy cập, các thiết bị được kết nối với các router/AP khác nhau có thể không giao tiếp được với nhau. |
| Bị chặn kết nối FTP/SMB | Xảy ra do cài đặt tường lửa trên router hoặc máy tính của bạn. Nhiều router bao gồm các tính năng bảo mật tích hợp chặn một số loại kết nối nhất định theo mặc định. Kiểm tra cài đặt tường lửa của router và đảm bảo rằng FTP (cổng 21) và SMB (cổng 445) được cho phép nếu bạn đang sử dụng các giao thức đó. Đối với một số router, bạn cần kiểm tra cài đặt FTP ALG (Application Layer Gateway) để tường lửa không can thiệp. |
| Không truy cập được tệp | Vấn đề này có thể liên quan đến xác thực hoặc quyền. Hãy kiểm tra lại xem bạn có nhập đúng tên người dùng và mật khẩu không, và xác minh rằng tài khoản người dùng của bạn có các quyền cần thiết để truy cập các thư mục chia sẻ. |
Một giải pháp khác mà chúng tôi khuyên dùng là cập nhật firmware cho router của bạn. Nếu không có gì hoạt động như mong muốn, hãy kiểm tra xem router của bạn có bản cập nhật firmware nào không.
Hạn Chế Của Cấu Hình NAS Dựa Trên Router
Cận cảnh cổng USB 3.0 trên router, cho thấy khả năng kết nối thiết bị lưu trữ ngoài như ổ cứng SSD hoặc HDD để tạo NAS
Mặc dù các giải pháp NAS dựa trên router hoạt động tốt cho việc chia sẻ tệp cơ bản, chúng vẫn có những hạn chế đáng kể về hiệu suất so với phần cứng NAS chuyên dụng.
Tốc độ truyền tải là nút thắt cổ chai lớn nhất trong thiết lập này. Ngay cả với ổ SSD, bạn có thể vẫn đang chạy trên kết nối USB 3.0 (trừ khi ổ đĩa và router của bạn hỗ trợ USB4). Bạn có thể sẽ thấy tốc độ nhanh hơn 40-50 MB/s, nhưng hiệu suất sẽ giảm đáng kể khi có nhiều người dùng truy cập đồng thời. Một thiết bị NAS chuyên dụng có thể dễ dàng đạt tốc độ truyền tải 100 MB/s trở lên qua cùng một kết nối mạng, làm cho nó phù hợp hơn nhiều cho việc sao lưu lượng lớn dữ liệu hoặc phát trực tuyến các tệp video độ phân giải cao.
Hầu hết các router tiêu dùng không được thiết kế để xử lý các hoạt động tệp chuyên sâu, và bộ xử lý của chúng có thể bị quá tải khi nhiều người dùng truy cập các tệp lớn cùng lúc. Điều này có thể là nguyên nhân đáng kể khiến Wi-Fi của bạn bị mất kết nối ngẫu nhiên trên các thiết bị.
Cuối cùng, các hạn chế về tính năng làm cho các giải pháp NAS dựa trên router kém linh hoạt hơn so với phần cứng chuyên dụng. Bạn sẽ không có các tính năng nâng cao như bảo vệ RAID, sao lưu tự động, khả năng truy cập từ xa hoặc khả năng chạy các ứng dụng bổ sung. Nếu ổ đĩa của bạn bị lỗi, bạn sẽ mất tất cả dữ liệu, vì không có hệ thống dự phòng hoặc sao lưu tích hợp.
Mặc dù có những hạn chế này, các giải pháp NAS dựa trên router vẫn xuất sắc trong các tác vụ chia sẻ tệp đơn giản. Chúng hoàn hảo để phát trực tuyến các tệp media đến các thiết bị trong nhà, chia sẻ ảnh giữa các thành viên gia đình hoặc cung cấp bộ nhớ sao lưu cơ bản cho tài liệu. Điều quan trọng là phải hiểu rõ những gì thiết lập này có thể và không thể làm, và không mong đợi hiệu suất cấp doanh nghiệp từ phần cứng tiêu dùng.
Đối với hầu hết người dùng gia đình muốn thử nghiệm lưu trữ mạng mà không cần đầu tư đáng kể, phương pháp dựa trên router là một điểm khởi đầu tuyệt vời. Bạn luôn có thể nâng cấp lên một NAS chuyên dụng sau này nếu nhu cầu của bạn vượt quá khả năng của thiết lập router, và kinh nghiệm bạn có được với hệ thống đơn giản này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn về các giải pháp lưu trữ nâng cao hơn.
