Ổ cứng NVMe SSD mang lại hiệu suất vượt trội, giúp trải nghiệm điện toán nhanh chóng hơn đáng kể. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta chưa khai thác được hết tiềm năng thực sự của chúng. Với một vài tinh chỉnh và điều chỉnh cài đặt phù hợp, ổ cứng SSD của bạn có thể đạt được hiệu suất được cải thiện và kéo dài tuổi thọ — đừng chấp nhận ít hơn những gì phần cứng của bạn có thể mang lại.
6 Cách Tối Ưu Hiệu Suất NVMe SSD Mà Bạn Nên Biết
1. Cập Nhật Driver và Firmware NVMe
Driver lỗi thời thường là nguyên nhân thầm lặng “giết chết” hiệu suất của phần cứng cao cấp. Ổ đĩa NVMe của bạn có thể đang hoạt động kém hiệu quả với các driver chung chung, không tận dụng được hết khả năng của nó.
Không giống như các ổ đĩa SATA cũ hơn, các ổ cứng NVMe SSD hiện đại yêu cầu driver chuyên biệt để phát huy tối đa tiềm năng. Nhiều người trong chúng ta cho rằng Windows tự động cài đặt driver tối ưu, nhưng thực tế không phải lúc nào cũng vậy. Các driver mặc định của Microsoft chắc chắn hoạt động được, nhưng đôi khi chúng được thiết kế để tương thích rộng rãi hơn là đạt hiệu suất cao nhất.
Kiểm tra xem driver của bộ điều khiển lưu trữ (storage controller) có cần cập nhật trong Trình quản lý Thiết bị (Device Manager) của Windows hay không. Bạn cũng nên kiểm tra xem có bản cập nhật firmware nào cho ổ NVMe của mình không. Để làm điều đó, bạn sẽ cần truy cập trang web của nhà sản xuất SSD.
Cửa sổ Quản lý Thiết bị Windows hiển thị các bộ điều khiển lưu trữ được đánh dấu để cập nhật driver NVMe.
Các công ty như Samsung, Western Digital và Crucial thường xuyên phát hành firmware và driver được tối ưu hóa, có thể cải thiện tốc độ đọc và ghi, cũng như giảm độ trễ. Các bản cập nhật này cũng thường khắc phục các lỗi gây ra hiệu suất không ổn định.
Quá trình cài đặt thường rất đơn giản — chỉ cần tải xuống gói cài đặt, chạy trình cài đặt và khởi động lại máy tính của bạn. Một số nhà sản xuất cung cấp phần mềm quản lý SSD riêng, tự động xử lý các bản cập nhật driver. Các công cụ này rất đáng để cài đặt vì chúng sẽ thông báo cho bạn khi có các bản tối ưu hóa mới.
Đừng mong đợi phép màu chỉ từ việc cập nhật driver và firmware, nhưng đây là một trong những bước cơ bản nhất trong bất kỳ quy trình tối ưu hóa NVMe nào.
2. Đảm Bảo NVMe Chạy Đúng Chế Độ PCIe
Ổ đĩa NVMe của bạn sẽ không thể hoạt động gần tốc độ quảng cáo nếu nó đang chạy ở chế độ PCIe không chính xác. Điều này có thể xảy ra khi một ổ đĩa PCIe 4.0 lại đang hoạt động ở tốc độ PCIe 3.0 mà bạn không hề hay biết.
Đầu tiên, hãy kiểm tra khe cắm NVMe trên bo mạch chủ của bạn và xem liệu nó có hỗ trợ cùng thế hệ với ổ đĩa của bạn hay không. Sự khác biệt tốc độ giữa PCIe 4.0 và PCIe 5.0 là đáng kể, và việc chạy ổ đĩa của bạn trong một khe cắm thế hệ thấp hơn sẽ giới hạn nghiêm trọng hiệu suất.
Để xác minh chế độ hoạt động hiện tại của ổ đĩa, hãy tải xuống CrystalDiskInfo và kiểm tra trường “Transfer Mode” (Chế độ truyền tải). Nếu ổ đĩa Gen4 của bạn hiển thị “PCIe 3.0 x4” thay vì “PCIe 4.0 x4”, bạn đang bỏ lỡ một lượng hiệu suất đáng kể. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm BIOS lỗi thời, sử dụng sai khe cắm trên bo mạch chủ hoặc cài đặt BIOS không chính xác.
Thông tin chi tiết về chế độ PCIe của ổ cứng NVMe SSD được đánh dấu trong giao diện phần mềm CrystalDiskInfo.
Đừng nhầm lẫn CrystalDiskInfo với CrystalDiskMark. Công cụ đầu tiên hiển thị tình trạng ổ đĩa và thông tin kết nối (bao gồm chế độ PCIe), trong khi CrystalDiskMark là một công cụ benchmark được sử dụng để đo tốc độ đọc và ghi thực tế. Tuy nhiên, bạn sẽ cần cả hai công cụ để có cái nhìn toàn diện về trạng thái và hiệu suất của ổ đĩa NVMe.
3. Kích Hoạt Tính Năng TRIM Để Duy Trì Hiệu Suất
TRIM là một trong những tính năng quan trọng mà nhiều người bỏ qua, nhưng nó lại cần thiết để duy trì hiệu suất của NVMe theo thời gian. Nếu không có TRIM, ổ đĩa của bạn sẽ dần chậm lại khi nó đầy dữ liệu, ngay cả dữ liệu mà bạn đã “xóa” về mặt kỹ thuật.
Không giống như ổ cứng truyền thống, ổ đĩa NVMe không thể đơn giản ghi đè lên dữ liệu hiện có. Chúng cần xóa các ô nhớ trước khi ghi dữ liệu mới, điều này tạo ra một lượng chi phí hoạt động. TRIM giải quyết vấn đề này bằng cách thông báo cho ổ đĩa biết khối dữ liệu nào không còn được sử dụng, cho phép nó dọn dẹp trong thời gian rảnh rỗi thay vì khi bạn đang cố gắng lưu tệp một cách tích cực.
Kích hoạt TRIM cũng có thể ngăn SSD của bạn chết sớm. May mắn thay, Windows 10 và 11 thường bật TRIM theo mặc định, nhưng luôn đáng để xác minh lại.
Khi TRIM hoạt động, các tệp đã xóa trở nên khó (thường là không thể) khôi phục hơn nhiều. Điều này có thể có lợi cho bảo mật, nhưng không lý tưởng nếu bạn vô tình xóa các tệp quan trọng.
Đây là cách kiểm tra và bật TRIM:
- Mở Command Prompt với quyền quản trị viên bằng cách tìm kiếm “cmd” trong menu Start.
- Nhấp chuột phải vào ứng dụng và chọn Run as administrator (Chạy với quyền quản trị viên).
- Gõ fsutil behavior query DisableDeleteNotify và nhấn Enter.
- Nếu kết quả là “DisableDeleteNotify = 0”, điều đó có nghĩa là TRIM đã được bật, nhưng nếu nó hiển thị “DisableDeleteNotify = 1”, điều đó có nghĩa là TRIM đã bị tắt.
- Nếu TRIM bị tắt, hãy gõ fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0 vào cùng cửa sổ Command Prompt quản trị viên để bật nó.
Màn hình Command Prompt với lệnh kiểm tra trạng thái tính năng TRIM cho ổ cứng NVMe SSD.
Bạn không cần phải chạy các lệnh TRIM thủ công theo lịch trình, vì Windows sẽ xử lý việc này trong nền. Nhưng nếu bạn đang truyền các tệp rất lớn hàng ngày hoặc chạy các ứng dụng ngốn đĩa, ổ đĩa của bạn có thể hưởng lợi từ các thao tác TRIM thường xuyên hơn.
4. Điều Chỉnh Các Cài Đặt Windows Để Đạt Tốc Độ Tối Đa
Bản thân Windows có một số cài đặt có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của ổ NVMe. Thành thật mà nói, những tinh chỉnh Windows này sẽ không biến ổ NVMe của bạn thành thứ gì đó nhanh hơn đáng kể. Lợi ích hiệu suất là tối thiểu so với các phương pháp khác. Tuy nhiên, những tối ưu hóa này vẫn đáng để thực hiện để đạt được hiệu suất tối đa từ ổ đĩa.
Đầu tiên, hãy kiểm tra Windows Search Indexer (Bộ lập chỉ mục tìm kiếm của Windows), vì nó có thể là một gánh nặng hiệu suất. Mặc dù hữu ích cho việc tìm kiếm tệp nhanh chóng, nó liên tục ghi vào SSD của bạn, điều này có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ và hiệu suất của nó. Bạn có thể tắt Windows Search Indexer, đặc biệt nếu chỉ dùng cho trò chơi hoặc ứng dụng, điều này có thể giải phóng tài nguyên và giảm hao mòn không cần thiết.
Tùy chọn lập chỉ mục tìm kiếm của Windows trong cài đặt hệ thống để tối ưu hiệu suất NVMe.
Ngoài ra, bạn có thể muốn điều chỉnh gói điện năng của Windows vì nó thường mặc định là “Balanced” (Cân bằng). Điều này sẽ giới hạn hiệu suất để tiết kiệm năng lượng, không phải điều bạn muốn đối với một máy tính để bàn với ổ NVMe hiệu suất cao. Chuyển sang “High Performance” (Hiệu suất cao) sẽ loại bỏ những hạn chế này, cho phép ổ đĩa của bạn hoạt động ở tốc độ tối đa mà không bị giới hạn ngẫu nhiên.
Cài đặt bộ nhớ ảo, đặc biệt là Pagefile.sys, cũng đáng được chú ý. Ngay cả với 16GB RAM trở lên, Windows vẫn tạo một tệp phân trang trên ổ đĩa hệ thống của bạn. Bạn có thể đặt lại bộ nhớ ảo của Windows bằng cách di chuyển nó sang ổ đĩa phụ (nếu có), hoặc định kích thước hợp lý có thể ngăn NVMe của bạn lãng phí chu kỳ ghi vào dữ liệu tạm thời.
Đối với những người cảm thấy thoải mái với các tinh chỉnh nâng cao, Windows Registry (Sổ đăng ký Windows) giữ một số tối ưu hóa dành riêng cho NVMe. Điều chỉnh các thông số liên quan đến lưu trữ, chẳng hạn như thời gian chờ NVMe và hàng đợi lệnh, có thể mang lại cải thiện hiệu suất. Tuy nhiên, hãy tiến hành thận trọng và luôn sao lưu sổ đăng ký trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào.
Cửa sổ Registry Editor của Windows hiển thị các tham số điều khiển liên quan đến tối ưu ổ cứng NVMe.
5. Theo Dõi Nhiệt Độ NVMe Để Ngăn Chặn Giảm Tốc
Ổ đĩa NVMe hoạt động rất nóng — nóng hơn nhiều so với các đối tác SATA của chúng — và nhiệt độ quá cao sẽ làm giảm cả hiệu suất và tuổi thọ. Khi ổ đĩa của bạn đạt khoảng 70°C (158°F), nó sẽ bắt đầu giảm tốc độ để ngăn ngừa hư hỏng, điều này đi ngược lại mục đích có bộ lưu trữ hiệu suất cao ngay từ đầu.
Tôi đã quan sát thấy rằng nhiệt độ ổ NVMe Apacer PCIe 4.0 của tôi tăng đột biến trong quá trình truyền tệp lớn, dẫn đến hiện tượng giảm tốc. Nó xảy ra tự động mà không có bất kỳ cảnh báo nào. Các công cụ như HWiNFO64 hoặc CrystalDiskInfo, như đã đề cập ở trên, cung cấp khả năng giám sát nhiệt độ theo thời gian thực, cho phép bạn phát hiện những vấn đề này trước khi chúng ảnh hưởng đến hiệu suất.
Tải xuống: HWiNFO64 (Miễn phí)
Giải pháp đơn giản nhất là thêm một tản nhiệt M.2 NVMe vào ổ đĩa NVMe của bạn. Các phụ kiện không đắt tiền này giúp cải thiện khả năng tản nhiệt, và các ổ NVMe SSD nhanh hơn thường đi kèm với một bộ tản nhiệt. Nhưng nếu bạn đang sử dụng máy tính xách tay mà không thể thêm tản nhiệt, hãy cân nhắc cải thiện luồng không khí chung hoặc sử dụng đế tản nhiệt.
6. Chạy Thử Nghiệm Benchmark Để Xác Minh Cải Thiện
Kết quả kiểm tra tốc độ đọc và ghi của ổ cứng NVMe trên phần mềm CrystalDiskMark.
Sau khi thực hiện tất cả các tối ưu hóa này, bạn cần xác minh rằng chúng thực sự tạo ra sự khác biệt. CrystalDiskMark là công cụ tôi thường dùng để kiểm tra tốc độ và hiệu suất NVMe SSD. Nó đơn giản và cung cấp các chỉ số toàn diện cho tốc độ đọc và ghi tuần tự (sequential) và ngẫu nhiên (random), trong đó tốc độ ngẫu nhiên quan trọng hơn cho các tác vụ hàng ngày. Hãy chạy nó trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào để thiết lập đường cơ sở, sau đó chạy lại sau mỗi lần tối ưu hóa lớn để theo dõi sự cải thiện.
Kiểm tra “SEQ1M” đo tốc độ đọc và ghi tuần tự với các tệp lớn — điều này quan trọng khi truyền phim hoặc các bộ dữ liệu lớn. Trong khi đó, kiểm tra “RND4K” đo tốc độ xử lý dữ liệu nhỏ, ngẫu nhiên của ổ đĩa — điều quan trọng nhất để khởi động Windows hoặc chạy ứng dụng.
Mặt khác, các giá trị “Q” và “T” lần lượt chỉ ra độ sâu hàng đợi (queue depth) và số luồng (thread count). Các con số cao hơn mô phỏng khối lượng công việc nặng hơn, chẳng hạn như chỉnh sửa video, trong khi Q1T1 đại diện cho các tác vụ hàng ngày như duyệt web.
Đừng quá bận tâm đến những biến động nhỏ, vì kết quả benchmark có thể dao động 5% giữa các lần chạy. Hãy tìm kiếm những cải thiện nhất quán và đáng kể trên nhiều bài kiểm tra để xác nhận rằng các tối ưu hóa của bạn đang hoạt động.
Tối ưu hóa NVMe SSD của bạn không chỉ là việc chạy theo các con số benchmark; mà còn là đảm bảo bạn nhận được giá trị xứng đáng với số tiền đã bỏ ra. Hãy áp dụng những tinh chỉnh này và bạn sẽ nhận thấy những cải thiện đáng kể trong các tác vụ hàng ngày. Máy tính của bạn sẽ phản hồi nhanh hơn, các tệp sẽ được truyền tải nhanh hơn và bạn thậm chí có thể kéo dài tuổi thọ cho ổ đĩa của mình.
