Bo mạch chủ thường được coi là “trái tim” của máy tính, nhưng phần lớn người dùng chỉ khai thác được một phần nhỏ những gì nó thực sự có thể làm. Mặc dù là nền tảng kết nối mọi linh kiện, bo mạch chủ của bạn vẫn còn vô số tính năng tiềm ẩn chưa được khám phá, có khả năng tăng cường hiệu suất, cải thiện chất lượng âm thanh và kéo dài tuổi thọ hệ thống.
Đã đến lúc bạn không nên bỏ lỡ những khả năng mạnh mẽ này. Hãy cùng thuthuathot.com khám phá 4 tính năng “bí mật” trên bo mạch chủ mà bạn có thể đang bỏ qua để tối ưu hóa chiếc PC của mình.
1. Ép Xung Bộ Nhớ (RAM) Để Tăng Hiệu Suất Hệ Thống Đáng Kể
Khi lắp ráp PC, một sai lầm phổ biến mà nhiều người dùng, kể cả tôi, mắc phải là để RAM chạy ở tốc độ mặc định. Đối với bộ nhớ DDR5, việc RAM chỉ hoạt động ở 4800MHz trong nhiều tháng là một sự lãng phí hiệu năng nghiêm trọng. Sau khi kích hoạt cấu hình bộ nhớ phù hợp, sự khác biệt về hiệu suất là rất rõ rệt.
Bo mạch chủ không tự động chạy RAM ở tần số cao nhất được quảng cáo. Chúng luôn đặt về một cài đặt an toàn, cơ bản để đảm bảo sự ổn định, nhưng điều này lại hy sinh hiệu suất.
Các cấu hình bộ nhớ như XMP (Extreme Memory Profiles) cho chip Intel và EXPO (Extended Profiles for Overclocking) cho chip AMD, về cơ bản là những cài đặt được cấu hình sẵn bởi các nhà sản xuất bộ nhớ. Chúng hướng dẫn bo mạch chủ cách vận hành RAM ở tốc độ đã quảng cáo. Những hồ sơ này tự động điều chỉnh thời gian, điện áp và tần số, loại bỏ nhu cầu tinh chỉnh thủ công phức tạp.
Việc kích hoạt các cấu hình này là một quá trình đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả. Bạn có thể kích hoạt ép xung bộ nhớ chỉ với vài cú nhấp chuột trong BIOS để đạt được sự tăng hiệu suất đáng kể. Kết quả là, bộ nhớ được cấu hình đúng cách sẽ cải thiện tốc độ khung hình (FPS) trong game và giảm thời gian cần thiết cho các tác vụ render hay biên dịch.
Chọn cấu hình DOCP trong BIOS để ép xung RAM
Tất nhiên, ép xung bộ nhớ không phải không có những đánh đổi. Việc đẩy RAM vượt quá cài đặt mặc định đôi khi có thể dẫn đến hệ thống không ổn định. Các sự cố ngẫu nhiên, màn hình xanh (BSOD) hoặc khởi động thất bại không phải là hiếm khi bạn lần đầu điều chỉnh cài đặt. Hệ thống của bạn cũng có thể chạy nóng hơn một chút và tiêu thụ nhiều điện hơn. Tuy nhiên, nếu hệ thống của bạn có khả năng tản nhiệt tốt, những rủi ro nhỏ này không đáng kể so với hiệu suất bạn đang bỏ lỡ.
Danh sách tần số bộ nhớ trong ASUS UEFI BIOS
2. Các Tính Năng Âm Thanh “Ẩn” Mà Bạn Bỏ Lỡ
Bo mạch chủ mà bạn đã mua rất có thể bao gồm một giải pháp âm thanh mạnh mẽ đến bất ngờ. Các bo mạch chủ hiện đại tích hợp phần cứng âm thanh ấn tượng – bộ xử lý âm thanh chuyên dụng, tụ điện cao cấp và các lớp PCB cách ly – có thể sánh ngang với các card âm thanh rời từ vài năm trước.
Nhiều bo mạch chủ hiện đại hỗ trợ Âm thanh vòm 7.1 HD và các tính năng âm thanh khác, điều mà tôi thấy rất hữu ích khi dùng phần mềm đi kèm. Hầu hết các nhà sản xuất bo mạch chủ đều cung cấp một số phiên bản công cụ tăng cường âm thanh, nhưng chúng thường bị “giấu” kỹ trong các menu.
Một số bo mạch chủ còn tích hợp khả năng chống ồn AI (AI Noise Cancellation). Tính năng này sử dụng các thuật toán máy học để lọc bỏ tiếng ồn nền trong các cuộc gọi và ghi âm. Ban đầu tôi khá hoài nghi, nhưng khi thử nghiệm trong một cuộc gọi Zoom đầy hỗn loạn, sự khác biệt thật ấn tượng; giọng nói của tôi trở nên rõ ràng và trong trẻo.
Tùy chỉnh bật tắt tính năng chống ồn AI trong ASUS Armoury Crate
Để truy cập nhiều tính năng nâng cao này, bạn cần cài đặt phần mềm tiện ích do nhà sản xuất bo mạch chủ của bạn cung cấp. Với các bo mạch ASUS như của tôi, bạn sẽ tải xuống Armoury Crate, còn với các bo mạch MSI, đó là Dragon Center.
Các cấu hình âm thanh (Audio profiles) cũng là một tài nguyên chưa được khai thác. Hầu hết các bo mạch đều cung cấp các cài đặt cân bằng (equalizer) sẵn có cho chơi game, xem phim và nghe nhạc, giúp nâng cao trải nghiệm nghe của bạn. Bạn cũng có thể tạo các cấu hình tùy chỉnh phù hợp với các trò chơi hoặc ứng dụng cụ thể.
Tính năng tự động nhận diện và gán lại chức năng cho các cổng cắm mặt trước (Front-panel jack detection and retasking) nghe có vẻ nhàm chán, nhưng lại rất quan trọng cho sự tiện lợi. Bo mạch chủ của bạn có thể tự động phát hiện khi bạn cắm tai nghe và chuyển đổi đầu ra âm thanh, hoặc thậm chí bạn có thể gán lại mục đích cho các cổng, chẳng hạn như biến cổng mic input thành một cổng headphone output khác nếu cần.
3. BIOS/UEFI – Kho Tàng Sức Mạnh Tiềm Ẩn Của Hệ Thống
Trước đây, tôi chỉ vào BIOS khi thực sự cần thiết. Tuy nhiên, các giao diện BIOS hiện đại tích hợp nhiều tính năng có thể thực sự cải thiện trải nghiệm sử dụng máy tính của bạn, và tôi đã bỏ lỡ chúng quá lâu.
Hầu hết các bo mạch chủ đều cung cấp Chế độ EZ (EZ Mode) và Chế độ Nâng cao (Advanced Mode). Chế độ EZ lý tưởng để kiểm tra nhanh tình trạng hệ thống – như nhiệt độ CPU, tốc độ quạt và kích hoạt XMP cho RAM – mà không bị quá tải thông tin. Chế độ Nâng cao là nơi sức mạnh thực sự nằm ở đó, với các tùy chọn ép xung chi tiết và cài đặt bảo mật.
Bạn chỉ nên chuyển sang Chế độ Nâng cao khi đã sẵn sàng đào sâu hơn. Việc điều khiển đường cong quạt (fan curve controls) là một lý do đáng để vào đây nếu quạt PC của bạn đang chạy hết công suất. Bạn có thể đặt ánh xạ nhiệt độ-tốc độ tùy chỉnh, để hệ thống của bạn vẫn yên tĩnh khi thực hiện các tác vụ nhẹ nhưng tăng tốc khi cần thiết.
Đồ thị điều khiển quạt thủ công Q-Fan trong ASUS UEFI BIOS
Hai tính năng đã cứu hệ thống của tôi nhiều lần là CrashFree BIOS và EZ Flash. CrashFree BIOS tự động phục hồi từ các tệp BIOS bị lỗi. Trong khi đó, EZ Flash cho phép bạn cập nhật BIOS một cách an toàn ngay từ giao diện, giúp bạn không còn phải lo lắng về việc mất điện trong quá trình cập nhật.
Đây là điều tôi ước mình đã kích hoạt sớm hơn: chế độ ErP (Energy-related Products) ready. Chế độ này giảm thiểu tiêu thụ điện khi ở chế độ chờ và giảm mức tiêu thụ điện khi hệ thống ở trạng thái không tải.
Mặt bảo mật của BIOS cũng quan trọng không kém. Bạn nên kích hoạt TPM và Secure Boot, cho phép các tính năng bảo mật nâng cao của Windows và ngăn chặn phần mềm độc hại khởi chạy trong quá trình khởi động. Tôi cũng đã đặt mật khẩu BIOS để ngăn chặn các thay đổi trái phép – điều này có vẻ hơi “hoang tưởng”, nhưng rất dễ vô tình thay đổi các cài đặt quan trọng.
4. Đừng Bỏ Qua Các Bản Cập Nhật BIOS/UEFI Thường Xuyên
Các bản cập nhật BIOS không chỉ bao gồm việc sửa lỗi; chúng thường cải thiện khả năng tương thích bộ nhớ và thêm các tính năng mà bạn không hề biết mình đang thiếu. Bo mạch chủ của tôi đã nhận được một bản cập nhật giúp cải thiện sự ổn định của RAM ở tốc độ cao hơn – điều mà tôi sẽ không bao giờ phát hiện ra nếu không có bản cập nhật đó. Nó cũng bổ sung tính năng PBO enhancement, một tính năng tối ưu hóa Precision Boost Overdrive (PBO) để cải thiện hiệu suất và quản lý nhiệt.
Tính năng Precision Boost Overdrive Enhancement trong ASUS UEFI BIOS
Các bản vá bảo mật cũng quan trọng không kém. Các bản cập nhật BIOS thường xuyên được phát hành để giải quyết các lỗ hổng có thể làm tổn hại toàn bộ hệ thống của bạn. Do đó, có nhiều lý do để bạn cập nhật BIOS của PC ngoài việc chỉ tăng hiệu suất.
Quá trình này không còn đáng sợ như trước đây. Các bo mạch chủ hiện đại giúp việc cập nhật trở nên đơn giản thông qua các tiện ích tích hợp sẵn. Nếu bạn lo lắng về quá trình này, có những cách đơn giản để cập nhật UEFI BIOS trong Windows.
Kết luận
Bo mạch chủ của bạn đang thực hiện nhiều công việc nặng nhọc hơn bạn tưởng. Dành thời gian khám phá những tính năng tiềm ẩn này sẽ mang lại lợi ích lâu dài, giúp hệ thống của bạn trở nên nhanh hơn, an toàn hơn và thú vị hơn khi sử dụng, tất cả mà không cần đầu tư vào phần cứng mới.
Hãy bắt đầu khám phá ngay hôm nay và biến chiếc PC của bạn trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Bạn có từng khám phá tính năng nào đặc biệt trên bo mạch chủ của mình chưa? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới!
