Việc kết nối vào Wi-Fi công cộng tại quán cà phê yêu thích hay sân bay đông đúc có thể khiến nhiều người cảm thấy bất an. Tuy nhiên, rủi ro thực tế không hoàn toàn giống với những gì chúng ta thường nghĩ. Bạn sẽ không đột nhiên bị rút sạch tài khoản ngân hàng chỉ vì kết nối mạng, nhưng vẫn có những mối đe dọa tiềm ẩn mà bạn cần biết để bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Những Quan Niệm Sai Lầm Phổ Biến Về Wi-Fi Công Cộng
Khi nhắc đến Wi-Fi công cộng, nhiều người thường hình dung ngay ra cảnh tin tặc rình rập, sẵn sàng đánh cắp dữ liệu ngay khi bạn truy cập. Trên thực tế, hầu hết các ứng dụng và trang web hiện đại đều bảo vệ bạn bằng mã hóa tích hợp như HTTPS. Lớp bảo mật này giúp giữ kín tin nhắn, thông tin đăng nhập và các giao dịch mua sắm trực tuyến của bạn. Nhờ vậy, những người xung quanh không thể dễ dàng chặn đứng mật khẩu ngân hàng hay tin nhắn mạng xã hội của bạn.
Tuy nhiên, vẫn có một số hạn chế. Mặc dù mã hóa bảo vệ phần lớn giao tiếp của bạn với các trang web lớn, nó không thể che giấu mọi chi tiết. Ví dụ, thiết bị của bạn vẫn có thể chia sẻ những trang bạn truy cập thông qua các yêu cầu DNS (Domain Name System), và một số dịch vụ trực tuyến nhỏ hơn vẫn chưa sử dụng mã hóa phù hợp. Mặc dù điều này có thể gây phiền toái, nhưng mức độ đe dọa thực sự không nghiêm trọng như nhiều người vẫn nghĩ.
Bản thân công nghệ Wi-Fi nhìn chung là an toàn để sử dụng. Vấn đề thực sự nảy sinh khi người dùng không xác minh kỹ mạng hoặc địa điểm mà họ đang kết nối. Tin tặc thường lừa người dùng bằng cách thiết lập một điểm phát sóng giả mạo, có tên giống hệt với mạng hợp pháp của một doanh nghiệp hay dịch vụ (còn gọi là Evil Twin hoặc Rogue Access Point). Mặc dù những điểm truy cập giả mạo này có thể bị phát hiện, kẻ tấn công vẫn lợi dụng sự vội vàng của người dùng để dụ họ mắc bẫy. Vì những điểm phát sóng Wi-Fi này hoàn toàn do tin tặc kiểm soát, chúng có nhiều quyền lực hơn đối với những gì đi vào và ra khỏi mạng của chúng. Đây chính là lúc việc kết nối Wi-Fi công cộng trở thành rủi ro thực sự đối với quyền riêng tư và bảo mật của bạn.
Khi Wi-Fi Công Cộng Trở Thành Mối Đe Dọa Thực Sự
Mối nguy hiểm lớn nhất của Wi-Fi công cộng thường xuất hiện ở những nơi như sân bay, khách sạn và nhà ga. Những địa điểm này thu hút đông đảo du khách, sinh viên hoặc người làm việc muốn truy cập internet nhanh chóng. Nhiều người kết nối mà không kiểm tra kỹ xem mạng có phải là chính hãng hay không.
Một khảo sát từ Statista đã chỉ ra vấn đề này một cách rõ ràng: Bốn trong mười người dùng Wi-Fi công cộng cho biết họ đã từng gặp phải sự cố rò rỉ hoặc bị xâm phạm dữ liệu khi sử dụng mạng chia sẻ. Các quán cà phê và phòng chờ sân bay thường là nơi ghi nhận nhiều trường hợp nhất, chủ yếu vì người dùng có xu hướng chọn mạng có tín hiệu mạnh nhất. Kẻ tấn công lợi dụng điểm yếu này bằng cách sử dụng các thiết bị phát sóng Wi-Fi riêng để tạo ra các mạng giả mạo. Một khi bạn kết nối, chúng có thể chặn đường truy cập internet của bạn và chèn các cổng đăng nhập giả mạo để thu thập thông tin tài khoản.
Biểu đồ thống kê từ Statista về các địa điểm rò rỉ dữ liệu khi sử dụng Wi-Fi công cộng tại Mỹ
Không chỉ dừng lại ở việc đọc trộm những gì bạn gõ. Một số tin tặc còn sử dụng Wi-Fi công cộng để chiếm quyền điều khiển các phiên làm việc đang mở của bạn (còn gọi là Session Hijacking). Bạn đăng nhập vào một tài khoản, và chúng sẽ lợi dụng phiên làm việc đó để mạo danh bạn, đôi khi không cần đến mật khẩu. Kiểu tấn công chiếm quyền phiên làm việc này đặc biệt dễ xảy ra khi các trang web không sử dụng các biện pháp bảo mật cập nhật.
Hầu hết các cuộc tấn công thành công là do người dùng vội vàng hoặc thường xuyên mất tập trung – chứ không phải do bảo mật Wi-Fi yếu kém.
Các Biện Pháp Bảo Vệ Kết Nối Của Bạn Trên Wi-Fi Công Cộng
Bạn không nhất thiết phải tránh hoàn toàn Wi-Fi công cộng. Điều bạn cần là những thói quen giúp bạn đi trước những kẻ lừa đảo.
Luôn xác minh mạng trước khi kết nối
Đầu tiên, hãy luôn sử dụng mã QR do địa điểm cung cấp hoặc sử dụng phiếu truy cập Wi-Fi (voucher) bất cứ khi nào có thể trước khi kết nối. Những phương pháp này đảm bảo bạn có được thông tin mạng chính thức trực tiếp từ nguồn. Nếu không có sẵn, hãy hỏi nhân viên về tên Wi-Fi chính xác trước khi cố gắng tham gia. Các mạng giả mạo dựa vào việc bạn chọn nhanh chóng, vì vậy hãy dành vài giây để chắc chắn.
Tắt các tính năng chia sẻ không cần thiết
Khi kết nối, hãy cố gắng tắt các tùy chọn kết nối tự động và chia sẻ tệp nếu có thể. Điều này ngăn thiết bị của bạn tự động tham gia vào các mạng không xác định hoặc chia sẻ dữ liệu với các thiết bị khác trên cùng một mạng công cộng.
Menu cài đặt Wi-Fi trên iPhone với máy tính MacBook, minh họa cách quản lý kết nối và chia sẻ
Sức mạnh của Mạng Riêng Ảo (VPN)
VPN (Virtual Private Network – mạng riêng ảo) cung cấp khả năng bảo vệ tốt hơn nữa. Chúng hoạt động như một đường hầm mã hóa giữa thiết bị của bạn và các trang web bạn truy cập, mã hóa mọi thứ ở giữa. Nếu bạn vô tình kết nối vào một điểm phát sóng giả mạo, dữ liệu của bạn vẫn sẽ trông vô nghĩa đối với kẻ tấn công. Đó là lý do tại sao việc sử dụng VPN tiếp tục tăng trưởng trên toàn thế giới, đặc biệt là trong số những người thường xuyên đi lại hoặc làm việc từ xa.
Tuy nhiên, không phải tất cả các VPN đều như nhau. Các nhà cung cấp VPN miễn phí có thể sử dụng địa chỉ IP của bạn, ghi nhật ký hoạt động hoặc làm rò rỉ thông tin cá nhân – đây chỉ là một số vấn đề với VPN miễn phí. Luôn chọn một dịch vụ uy tín và bật chế độ HTTPS Only để ngăn truy cập vào các trang web rủi ro không bảo mật kết nối của bạn. Mặc dù vậy, trong một số tình huống, việc sử dụng VPN miễn phí vẫn tốt hơn là không có biện pháp bảo vệ nào.
Cẩn trọng với các cổng đăng nhập (Login Portals)
Các cổng đăng nhập (login portals) là một “bãi mìn” khác. Hãy cẩn trọng với bất kỳ trang nào yêu cầu tài khoản mạng xã hội, email hoặc thông tin thẻ tín dụng của bạn để có được quyền truy cập cơ bản. Nhiều mạng công cộng thực tế chỉ yêu cầu một mã đơn giản từ hóa đơn hoặc số phòng. Hãy bỏ qua bất cứ điều gì cảm thấy quá xâm phạm hoặc yêu cầu thông tin nhạy cảm không liên quan đến mạng.
Hạn chế giao dịch nhạy cảm
Bất cứ khi nào có thể, hãy chờ để xử lý các công việc mang tính bảo mật, chẳng hạn như giao dịch ngân hàng, mua sắm trực tuyến hoặc quản lý tệp khách hàng, cho đến khi bạn có một kết nối đáng tin cậy tại nhà hoặc sử dụng dữ liệu di động của mình. Nếu bạn bắt buộc phải sử dụng Wi-Fi công cộng cho các hoạt động này, hãy dành một chút thời gian để kiểm tra kỹ địa chỉ web và tìm biểu tượng ổ khóa trong trình duyệt của bạn. Biểu tượng này có nghĩa là trang web sử dụng mã hóa an toàn (HTTPS).
Luôn cập nhật thiết bị của bạn
Việc cập nhật hệ điều hành và ứng dụng thường xuyên cũng rất quan trọng. Các nhà sản xuất thiết bị nhanh chóng khắc phục các lỗ hổng bảo mật, nhưng những bản vá đó chỉ hữu ích nếu bạn đã cài đặt chúng. Hãy chạy các bản cập nhật trước khi bạn bắt đầu một chuyến đi, chứ không phải sau khi đã hạ cánh ở một thành phố mới.
Wi-Fi công cộng tự bản thân nó không phải là mối đe dọa thường xuyên. Rủi ro thực sự nằm ở cách chúng ta sử dụng nó. Những du khách vội vàng và sinh viên thường nhấp vào kết nối mà không kiểm tra, tạo cơ hội hoàn hảo cho kẻ tấn công. Tin tặc lợi dụng sự vội vã này bằng cách thiết lập các mạng giả mạo rất thuyết phục chỉ với thiết bị giá rẻ. Nhiều tin tặc ngày nay sử dụng các thủ thuật kỹ thuật xã hội hơn là tấn công trực tiếp vào thiết bị. Lần tới khi bạn muốn kết nối Wi-Fi miễn phí, hãy tạm dừng một chút và đảm bảo bạn đang kết nối với một mạng hợp pháp – sự cẩn trọng hơn có thể cứu dữ liệu của bạn khỏi bị xâm phạm.
