Việc tái sử dụng những chiếc laptop cũ không chỉ giúp giảm lượng rác thải điện tử khổng lồ mà còn mở ra vô vàn ứng dụng thực tế đầy thú vị. Thật tuyệt vời hơn nữa là có rất nhiều cách để bạn có thể biến chiếc laptop cũ tưởng chừng vô dụng của mình trở thành một thiết bị có ích, mang lại cho nó một “cuộc đời mới” và cứu nó khỏi bãi phế liệu công nghệ. Thay vì để chúng nằm im một chỗ hoặc vứt bỏ lãng phí, chúng ta hoàn toàn có thể thổi luồng sinh khí mới vào phần cứng đã lỗi thời này, biến chúng thành những công cụ chuyên dụng phục vụ các nhu cầu công nghệ khác nhau trong gia đình hay công việc. Đây là một phương pháp tiết kiệm chi phí hiệu quả, đồng thời thể hiện sự sáng tạo và tinh thần yêu công nghệ của người dùng Việt.
1. Biến Laptop Cũ Thành Máy Tính Linux Chuyên Dụng
Khi một chiếc laptop cũ trở nên quá ì ạch để tiếp tục chạy Windows, tôi luôn nghĩ đến Linux để hồi sinh nó. Ngay cả trên một cỗ máy đã 10 năm tuổi, Ubuntu vẫn có thể chạy mượt mà trên thiết bị gần như “hết date” của tôi. Và bất chấp những lời đùa cợt về các bản phân phối Linux, tôi thực sự thấy giao diện người dùng (UI) của chúng rất gọn gàng và dễ sử dụng. Các driver Linux hoạt động hầu hết thời gian, và tôi không cần phải dùng đến terminal nếu không muốn.
Sau khi cài đặt Linux, hiệu suất được cải thiện rõ rệt ngay lập tức. Cỗ máy được “hồi sinh” của tôi giờ đây đóng vai trò là máy tính phụ để thực hiện các tác vụ như lập trình, duyệt web và học trực tuyến. Ngoài những việc thông thường bạn làm với một chiếc PC, một máy Linux cũng có thể trở thành công cụ học tập hiệu quả. Tôi đã học được các thao tác terminal, hệ thống quản lý tệp, quyền truy cập và quản trị hệ thống nói chung bằng cách sử dụng thiết bị này gần như hàng ngày.
Màn hình Linux Mint trên laptop ThinkPad với chuột và USB
Ngoài những ứng dụng thực tế, tôi nghĩ một trong những điểm hấp dẫn của Linux là việc trở thành người dùng Linux cũng là một sở thích. Một khi bạn bắt đầu mày mò với terminal, bạn sẽ bắt đầu học được những kỹ năng mới mà trước đây chưa từng được khám phá trên Windows và macOS. Bạn sẽ sớm muốn tùy chỉnh thiết lập của mình, tối ưu hóa hệ thống và tìm các gói phần mềm tốt nhất — và trước khi bạn nhận ra, bạn đã khá thành thạo Bash và hiểu hết các câu chuyện cười nội bộ trong cộng đồng Linux. Giống như bất kỳ sở thích nào, bạn sẽ tìm thấy một cộng đồng lớn tích cực chia sẻ ý tưởng, hướng dẫn, bản dựng và tất cả các khám phá công nghệ thú vị trên internet. Có rất nhiều điều để yêu thích về Linux.
2. Xây Dựng Hệ Thống Lưu Trữ Mạng Cá Nhân (NAS) Từ Laptop Cũ
Hồi sinh chiếc laptop không sử dụng thành một thiết bị NAS (Network-Attached Storage) cá nhân là một cách vừa thú vị vừa thiết thực để tái sử dụng một thiết bị cũ. Điều tuyệt vời về một chiếc NAS làm từ laptop là bạn đã có sẵn hầu hết các thành phần cần thiết: một bộ xử lý đủ mạnh, bộ nhớ tích hợp và khả năng kết nối mạng. Hơn nữa, việc sử dụng laptop còn mang lại cho bạn một bộ pin dự phòng tích hợp và thiết kế nhỏ gọn, hoàn hảo cho những không gian chật hẹp hoặc khi mất điện.
Với chiếc NAS “tự chế” của mình, tôi giờ đây có thể bỏ qua gói đăng ký lưu trữ Google One và tự mình lưu trữ đám mây cá nhân. Điều này giúp tôi tiết kiệm tiền và cho phép tôi kiểm soát nhiều hơn quyền riêng tư và bảo mật cá nhân vì mọi thứ đều được giữ cục bộ và mã hóa.
Tôi đã xây dựng NAS của mình trên một chiếc laptop Dell Latitude Slim cũ với chip Core i5 thế hệ 2 và 8GB RAM. Điều duy nhất tôi thay đổi là ổ cứng lưu trữ, tôi đã nâng cấp nó bằng một ổ HDD 2.5 inch 1TB mà tôi có sẵn. Việc biến chiếc laptop cũ thành NAS không hề khó khăn. Tôi đã cài đặt một hệ điều hành mã nguồn mở có tên TrueNAS, thiết lập chia sẻ mạng và sắp xếp bộ nhớ thành các thư mục để sao lưu, media và tệp tin.
Tôi vẫn có kế hoạch nâng cấp ổ đĩa lên 4TB IronWolf bằng cách sử dụng một bộ chuyển đổi SATA mở rộng và một vỏ được in 3D, nhưng điều đó sẽ phải đợi đến khi giá giảm. Tất nhiên, sẽ có một vài đánh đổi khi sử dụng NAS tự làm so với NAS mua sẵn. Tuy nhiên, tôi vẫn hài lòng với bộ lưu trữ đám mây 1TB của mình – hoàn toàn miễn phí và hoàn toàn dưới sự kiểm soát của tôi!
3. Biến Laptop Cũ Thành Máy Chủ Plex Media
Nếu bạn đã cấu hình chiếc laptop cũ của mình thành một thiết bị NAS, bạn hoàn toàn có thể cài đặt Plex Media Server trên cùng một hệ điều hành! Điều này cho phép bạn tải một bộ sưu tập phim, chương trình TV và nhạc vào một thư viện được tổ chức gọn gàng và tùy chỉnh nó trông giống như Netflix. Vì vậy, bạn không chỉ có bộ nhớ đám mây cá nhân miễn phí mà còn đang tự mình lưu trữ một nền tảng phát trực tuyến phim riêng tư mà bạn có thể chia sẻ với cả gia đình và bạn bè.
Nếu bạn là người đam mê xem phim và chương trình TV, bạn có lẽ sẽ cần một ổ cứng lớn hơn 1TB mà tôi hiện đang có trong thiết lập của mình. Ngoài ra, nếu bạn có kế hoạch thực hiện transcoding (chuyển mã), bạn chắc chắn sẽ muốn sử dụng một chiếc laptop cũ có card đồ họa rời. Cá nhân tôi không xem phim nhiều — và khi xem, tôi chỉ xem ở độ phân giải gốc — nên tôi vẫn ổn khi lưu trữ Plex Media Server trên chiếc laptop Dell của mình.
Truy cập phim thông qua máy chủ truyền thông Plex tự host
Có nhiều cách để bạn có thể cài đặt Plex trên chiếc laptop cũ của mình, chẳng hạn như cài đặt nó trên nền Windows hoặc Linux. Cũng có những nền tảng streaming tự host thay thế nếu bạn không thích Plex. Một lựa chọn đáng chú ý là Jellyfin. Giống như Plex, Jellyfin cho phép bạn lưu trữ không gian streaming phim của riêng mình. Mặc dù không tiện lợi hoặc bóng bẩy bằng Plex, nhưng nó không bị hạn chế nhiều. Hơn nữa, nó cũng là mã nguồn mở, vì vậy mọi người sẽ luôn tìm cách tạo ra một phiên bản phân nhánh của nó, đảm bảo nó sẽ luôn miễn phí.
4. Tận Dụng Laptop Cũ Để Sao Chép Dữ Liệu Từ Đĩa CD/DVD
Giờ đây tôi đã có máy chủ Plex của riêng mình, tôi cần bổ sung phim và các phương tiện khác để thưởng thức nền tảng này. Một cách phổ biến để lấy nội dung cho Plex là sao chép (rip) các đĩa CD và DVD của bạn bằng một bộ sao chép CD giá rẻ.
Tôi vẫn giữ một chiếc laptop cũ từ giữa những năm 2000. Nó có bộ xử lý Intel Core i3 thế hệ thứ hai, 4GB RAM, và quan trọng nhất là có một ổ đĩa CD tích hợp. Mặc dù tôi vẫn có thể chạy Linux trên đó, nhưng màn hình của nó đã bị hỏng và không thể sử dụng cho bất kỳ công việc năng suất nào. Thay vì vứt bỏ nó, tôi đã tìm thấy một công dụng cho nó như một thiết bị sao chép CD chuyên dụng.
Sử dụng laptop cũ để rip đĩa CD
Ngoài những chiếc laptop cũ, nội dung từ các đĩa CD và DVD của chúng ta cũng xứng đáng có cơ hội thứ hai. Sau tất cả, những sản phẩm media này là một trong số ít những thứ chúng ta thực sự có thể nói là “sở hữu” trong nền kinh tế dựa trên đăng ký ngày nay. Vì vậy, tôi bảo tồn âm nhạc, phim ảnh và chương trình bằng cách số hóa chúng bất cứ khi nào có thể. Và này, nếu bạn cũng đã biến một trong những chiếc laptop cũ của mình thành một thiết bị NAS, bạn có thể lưu trữ chúng ở đó!
5. Chuyển Đổi Laptop Cũ Thành Máy Chủ Nhà Thông Minh (Home Assistant)
Biến một chiếc laptop cũ thành máy chủ nhà thông minh sẽ tạo ra một trung tâm điều khiển tập trung để quản lý các thiết bị thông minh, giúp bạn truy cập không giới hạn vào thiết lập IoT của mình mà không phải trả phí đăng ký cao cấp. Bằng cách tự lưu trữ máy chủ IoT của riêng mình, bạn có thể kiểm soát và tự động hóa các quy trình trên đèn thông minh, ổ cắm điện, đồng hồ kỹ thuật số, loa và nhiều hơn nữa. Bạn thậm chí có thể tích hợp các dịch vụ bên ngoài như API thời tiết và sự kiện lịch, cho phép tự động hóa linh hoạt hơn, đảm bảo ngôi nhà của bạn thích ứng theo thời gian thực với các điều kiện thay đổi.
Sử dụng Google Home với máy chủ Home Assistant
Một giải pháp mã nguồn mở phổ biến cho máy chủ nhà thông minh là Home Assistant. Nền tảng này có thể được lưu trữ theo nhiều cách — bằng cách cài đặt nó như một ứng dụng trên nền Windows, sử dụng hệ điều hành Home Assistant độc lập, hoặc chạy nó thông qua TrueNAS Scale. Tôi đã chọn cách thứ hai vì nó dễ thiết lập và cung cấp các tùy chọn linh hoạt để cài đặt các ứng dụng khác.
Dự án máy chủ Home Assistant cung cấp một sân chơi để thử nghiệm các giao thức IoT, ghép nối thiết bị và bảo mật mạng. Thường xuyên tinh chỉnh các quy tắc tự động hóa và giám sát hiệu suất hệ thống sẽ dẫn đến những cải tiến liên tục và các ứng dụng sáng tạo mới cho công nghệ. Các buổi workshop, hướng dẫn trực tuyến và các diễn đàn công nghệ tích cực cung cấp thêm cảm hứng và hướng dẫn. Ngoài việc tiết kiệm tiền mua các trung tâm điều khiển thông minh thương mại, dự án này còn cho thấy việc tái sử dụng các thiết bị cũ có thể đóng góp vào một ngôi nhà kết nối và tiết kiệm năng lượng hơn như thế nào.
Việc tái sử dụng những chiếc laptop cũ đã chứng minh rằng sự đổi mới không phải lúc nào cũng đòi hỏi những thiết bị mới nhất. Các dự án được đề cập trong bài viết này bao gồm một máy trạm Linux chuyên dụng, một đơn vị lưu trữ mạng (NAS), một máy chủ Plex media, một trạm sao chép đĩa CD và một trung tâm tự động hóa nhà thông minh. Cùng với nhau, chúng cho thấy rằng phần cứng lỗi thời vẫn có thể phục vụ nhiều chức năng hiện đại. Mỗi dự án cũng khuyến khích người dùng học hỏi các kỹ năng mới, giải quyết các thách thức kỹ thuật và thích ứng với những nhu cầu thay đổi. Hãy biến chiếc laptop cũ của bạn thành một trung tâm sáng tạo và hữu ích ngay hôm nay!
