Windows từ lâu đã là hệ điều hành thống trị, và với nhiều người, nó có thể là lựa chọn duy nhất dựa trên yêu cầu công việc hay giải trí. Tuy nhiên, nếu bạn đủ dũng cảm để tìm kiếm một con đường khác, bạn sẽ khám phá ra rằng Linux là một sự thay thế cực kỳ hữu ích và mạnh mẽ. Cá nhân tôi đã từ bỏ Windows để đến với Linux, và tôi tin rằng mình sẽ không bao giờ quay lại. Dưới đây là những lý do chính khiến tôi quyết định dứt áo ra đi.
Windows và vô số lỗi vặt khó chịu
Một trong những vấn đề lớn nhất của Windows là vô số lỗi vặt ngẫu nhiên mà bạn có thể gặp phải trong quá trình sử dụng hàng ngày. Ví dụ điển hình gần đây nhất là lỗi màn hình xanh chết chóc (Green Screen of Death) khiến hệ thống của tôi bị treo mỗi khi kết nối tay cầm Xbox với PC qua Bluetooth. Sự cố này xảy ra trên phiên bản ổn định mới nhất, không có cảnh báo và không rõ nguyên nhân – Windows đơn giản là quyết định crash mỗi khi tôi kết nối tay cầm.
Màn hình xanh lỗi Windows với biểu tượng lỗi hệ thống.
Tôi không phải là trường hợp cá biệt. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy các diễn đàn trực tuyến và cộng đồng Reddit đầy rẫy những lời phàn nàn về các vấn đề ngẫu nhiên trong Windows xuất hiện từ hư không. Mặc dù cuối cùng chúng cũng được khắc phục, nhưng Microsoft mất quá nhiều thời gian để sửa chữa những lỗi nhỏ này. Thay vào đó, công ty lại tập trung vào việc bổ sung thêm tính năng và thực hiện các thay đổi về giao diện người dùng cho hệ điều hành.
Trong khi việc cải tiến là quan trọng, thì trải nghiệm người dùng lại bị bỏ quên. Dù hệ điều hành của bạn có đẹp đến mấy, nếu các chức năng cốt lõi bị ảnh hưởng, bạn sẽ không có được trải nghiệm tốt khi sử dụng PC. Mặc dù ra mắt từ năm 2021, đến tận năm 2025 Windows 11 vẫn cho cảm giác như một hệ điều hành đang trong quá trình hoàn thiện. Và dù việc dần cải thiện theo thời gian có thể là triết lý của Microsoft, nhưng nó không phù hợp với tôi. Tôi không thể ngồi chờ đợi với một hệ thống bị lỗi chức năng chỉ vì công ty quyết định rằng một thay đổi nhỏ về giao diện hoặc hệ thống quan trọng hơn việc duy trì sự ổn định.
Các bản cập nhật “có thể phá hỏng” hệ thống
Các bản cập nhật trên Windows là một câu chuyện “hên xui”. Một bản cập nhật có thể thêm một tính năng thú vị hoặc một cải tiến về hình ảnh mới mẻ, nhưng nó cũng có thể phá vỡ một số chức năng trên PC của bạn. Và khi điều đó xảy ra, bạn gần như chắc chắn sẽ không nhận ra trong khoảng thời gian 10 ngày cho phép khôi phục lại bản cũ mà Microsoft cung cấp.
Cập nhật cũng thường xuyên bị ép buộc. Mọi người đều biết rằng Microsoft đã làm hỏng hàng triệu PC với bản cập nhật 24H2 cho Windows 11, và cuối cùng đã buộc người dùng không muốn cập nhật phải cài đặt. Và nếu bạn đang sử dụng Windows 10, chắc hẳn bạn đã biết về việc công ty đang “khai tử” hệ điều hành tốt nhất của mình trong bốn thập kỷ qua kể từ Windows 1.0.
Cài đặt Windows Update hiển thị trên giao diện laptop, minh họa quá trình cập nhật hệ thống Windows.
Một vấn đề lớn khác với các bản cập nhật Windows là bạn có rất ít quyền kiểm soát về thời gian và cách thức cài đặt cập nhật. Windows cũng đôi khi buộc hệ thống phải khởi động lại tự động sau khi cập nhật, điều này có thể gây gián đoạn lớn nếu nó xảy ra trong giờ làm việc. Mặc dù có các cài đặt để tránh điều này, nhưng tôi vẫn thường xuyên bị dính một bản cập nhật tự động khi khởi động lại PC cứ khoảng hai tuần một lần. Điều này rất khó chịu khi nó xảy ra, đặc biệt khi Windows rõ ràng biết giờ làm việc của tôi và các cài đặt của chính nó lẽ ra phải ngăn chặn điều này.
Hệ thống cập nhật của Linux thì được phân chia rõ ràng hơn nhiều, có nghĩa là bạn có thể cập nhật từng gói riêng lẻ, nhóm gói hoặc toàn bộ hệ điều hành cùng một lúc. Các bản cập nhật Linux ổn định hơn và hầu hết chúng không yêu cầu khởi động lại.
AI tràn ngập, đôi khi vô nghĩa
Việc Microsoft đẩy mạnh AI, dù không hoàn toàn vô dụng, nhưng lại quá mức cần thiết đối với hầu hết mọi người. Ngay cả Notepad cũng được tích hợp AI, trong khi đây là công cụ đơn giản nhất của Windows. Hầu hết các tính năng AI của Microsoft rải rác khắp Windows cũng không thực sự hữu dụng, vì bạn cần phải có gói đăng ký Microsoft 365 để sử dụng chúng.
Giao diện Notepad trên Windows hiển thị các tính năng AI của Copilot, cho thấy sự tích hợp AI sâu rộng.
Tôi không muốn AI có mặt ở mọi ngóc ngách của hệ điều hành. Windows khiến tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc sử dụng một nền tảng cồng kềnh với các tính năng mà tôi sẽ không dùng, nhưng cũng không thể vô hiệu hóa. Các tính năng AI này cũng có thể là một rủi ro lớn về quyền riêng tư, vì chúng yêu cầu bạn đăng nhập bằng tài khoản Microsoft trên mọi ứng dụng mà bạn muốn sử dụng chúng. (Chưa kể việc phải sử dụng tài khoản Microsoft cho toàn bộ Windows).
Một số tính năng AI lớn hơn của Microsoft, như Recall, là một cơn ác mộng về quyền riêng tư. Một hệ điều hành liên tục chụp ảnh màn hình những gì bạn đang làm trên PC không phải là điều mà bất kỳ người dùng quan tâm đến quyền riêng tư nào cảm thấy thoải mái. Điều đáng buồn là Recall thực sự hữu ích, và có thể là một tính năng tuyệt vời nếu được triển khai với quyền riêng tư được đặt lên hàng đầu. Mặc dù Microsoft sau đó đã khắc phục các vấn đề và muốn bạn dùng thử Recall lần nữa, nhưng thiệt hại đã xảy ra.
Yêu cầu phần cứng quá cao
Trừ khi bạn đang sử dụng phần cứng tương đối hiện đại tính đến năm 2025, bạn sẽ khó lòng tận hưởng trải nghiệm Windows 11 trọn vẹn. Hệ điều hành này đòi hỏi quá nhiều tài nguyên phần cứng để chạy ổn định, để lại rất ít khoảng trống cho các trò chơi và chương trình. Điều này tạo ra một nhận định sai lầm rằng PC của bạn chậm, thúc đẩy những người dùng không cảnh giác nâng cấp máy tính của họ vốn vẫn còn hoạt động tốt.
Yêu cầu TPM 2.0 để chạy Windows 11, mặc dù quan trọng đối với bảo mật, nhưng lại không phải là tùy chọn. Đây không phải là một động thái tốt vì nó khiến hàng trăm nghìn, nếu không phải hàng triệu, PC trở nên lỗi thời (nếu bạn muốn tiếp tục sử dụng Windows).
Laptop hiển thị màn hình đang tải với biểu tượng Windows và logo cập nhật, liên quan đến yêu cầu phần cứng của Windows 11.
Ngay cả khi bạn tìm cách cài đặt và chạy Windows 11 trên một PC cũ hơn, khả năng cao là bạn sẽ gặp vấn đề về hiệu suất khi sử dụng hầu hết mọi chương trình. Tôi đã trải nghiệm điều này trên các máy tính trước đây của mình, nơi việc nâng cấp từ Windows 10 lên 11 dẫn đến sự sụt giảm hiệu suất đáng kể khi chạy các trò chơi và các chương trình sáng tạo như Premiere Pro và Photoshop.
Bạn có thể sử dụng các công cụ “debloating” để có một phiên bản Windows nhanh hơn, sạch hơn. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi phải tải xuống phần mềm bên ngoài, mày mò cài đặt và phải nhận thức được những gánh nặng bổ sung của Windows 11 ngay từ đầu. Đó không phải là một cách tiếp cận tốt cho đại đa số người dùng Windows, những người có thể không có đủ kiến thức kỹ thuật để tải xuống các công cụ từ GitHub.
Vấn đề bảo mật và quyền riêng tư vẫn còn đáng ngại
Windows 11 được cho là rất chú trọng đến quyền riêng tư, và công bằng mà nói, Microsoft thực sự cung cấp nhiều tùy chọn kiểm soát quyền riêng tư và bảo mật để giữ cho hệ thống của bạn được bảo vệ. Windows Security cũng đã tiến bộ rất nhiều, loại bỏ nhu cầu sử dụng các giải pháp diệt virus trả phí. Tuy nhiên, các cài đặt mặc định của Windows lại thường xuyên gây khó dễ cho người dùng.
Mặc dù có những lợi ích khi cho phép Windows thu thập dữ liệu của bạn, nhưng điều đó không thay đổi sự thật rằng dữ liệu sử dụng của bạn vẫn được gửi về Microsoft (và thường là cả bên thứ ba). Nếu bạn có thể sống thiếu sự tiện lợi, có những cài đặt quyền riêng tư của Windows mà bạn nên thay đổi ngay lập tức.
Việc tích hợp nhanh chóng các tính năng AI cũng đang làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Ngoài Recall, rất nhiều thành phần cốt lõi của Windows đang có được khả năng AI mới phản hồi những gì bạn đang làm, làm tăng đáng kể lượng dữ liệu mà Microsoft có thể thu thập từ bạn. Mặc dù giờ đây bạn có thể yêu cầu PC thay đổi cài đặt theo ý muốn, nhưng bạn vô tình chia sẻ dữ liệu và “mua” vào hệ sinh thái AI mà Microsoft đang cố gắng xây dựng.
Giao diện cài đặt quyền riêng tư và bảo mật trên ứng dụng Cài đặt Windows, thể hiện các tùy chọn kiểm soát dữ liệu người dùng.
Cuối cùng, Microsoft thu thập một lượng lớn dữ liệu về bạn. Điều này bao gồm vị trí, cách bạn sử dụng sản phẩm và dịch vụ, các chương trình được cài đặt trên hệ thống và cài đặt của chúng, cũng như dữ liệu giọng nói. Và nếu bạn sử dụng Edge, hoạt động duyệt web của bạn cũng được đưa vào.
Mặt khác, Linux không chủ động theo dõi dữ liệu người dùng. Mọi hoạt động thu thập dữ liệu chỉ xảy ra khi bạn tự nguyện chọn tham gia vào một tính năng cụ thể, so với việc tính năng đó được bật mặc định trên Windows.
Kết luận, việc chuyển từ Windows sang Linux không hề dễ dàng, đặc biệt nếu bạn không quen với việc thay đổi toàn bộ hệ điều hành, sử dụng máy ảo và làm quen với một nền tảng hoàn toàn mới. Ban đầu có thể gặp nhiều khó khăn, nhưng chắc chắn nó rất đáng để bạn bỏ công sức. Hãy tìm hiểu thêm về Linux và khám phá một thế giới công nghệ mới mẻ, tối ưu hơn cho trải nghiệm cá nhân của bạn.
