ChatGPT là một công cụ mạnh mẽ, nhưng đôi khi, nó có thể hiểu sai ý định của bạn, dẫn đến những câu trả lời không chính xác hoặc lạc đề. Nếu bạn từng phải liên tục chỉnh sửa câu hỏi của mình để có được phản hồi mong muốn, bạn không đơn độc. Với các kỹ thuật prompt chuyên biệt, được chứng minh qua thực tế, bạn có thể đạt được những câu trả lời rõ ràng, chính xác và đúng trọng tâm từ AI, nâng cao hiệu suất làm việc và trải nghiệm sử dụng chatbot thông minh này. Dưới đây là 7 phương pháp đặt câu hỏi cho ChatGPT đã được các chuyên gia tối ưu hóa, giúp bạn khai thác tối đa tiềm năng của công cụ AI này.
1. Phương pháp R-A-I-N: Đặt Mục Tiêu Rõ Ràng
R-A-I-N là viết tắt của Role (Vai trò), Aim (Mục tiêu), Input (Đầu vào) và Numeric Target (Giới hạn số lượng). Phương pháp này giúp bạn thiết lập kỳ vọng chính xác từ ChatGPT, đảm bảo kết quả thu được súc tích và đúng đắn.
Đầu tiên, hãy gán cho ChatGPT một vai trò cụ thể, chẳng hạn như “một chuyên gia viết bài về khoa học thần kinh” hay “một nhà nghiên cứu sách”. Tiếp theo, xác định mục tiêu của bạn, ví dụ “tối ưu hóa một đoạn văn” hoặc “tóm tắt nội dung”. Sau đó, cung cấp đầu vào chính xác cho nhiệm vụ. Cuối cùng, đặt giới hạn số lượng, như “dưới 100 từ” hoặc “n số gạch đầu dòng”.
Ví dụ prompt theo R-A-I-N:
Bạn là một người viết có kinh nghiệm về các chủ đề khoa học thần kinh. Nhiệm vụ của bạn là tóm tắt những điểm chính từ bài viết blog dưới đây. Tập trung vào sự rõ ràng và tính liên quan cho độc giả trực tuyến. Trả lời chính xác năm gạch đầu dòng để nắm bắt những hiểu biết quan trọng nhất.
Prompt này tuân thủ mọi yếu tố của R-A-I-N:
- Role (Vai trò): Người viết bài khoa học
- Aim (Mục tiêu): Tóm tắt những điểm chính
- Input (Đầu vào): Bài viết blog
- Numeric Target (Giới hạn số lượng): Năm gạch đầu dòng
Các phương pháp đặt câu hỏi cho ChatGPT không phải là ý tưởng ngẫu nhiên. Chúng được phát triển dựa trên các nguyên tắc về kỹ thuật prompt (prompt engineering), trong đó ý tưởng cốt lõi là luôn yêu cầu ChatGPT hành động như một chuyên gia để đưa ra những câu trả lời tốt nhất.
2. Phương pháp R-T-F: Hướng Dẫn ChatGPT Chi Tiết
R-T-F là viết tắt của Role (Vai trò), Task (Nhiệm vụ), Format (Định dạng). Đây là phương pháp lý tưởng khi bạn cần một kết quả đơn giản và rõ ràng.
Hãy bắt đầu bằng cách chỉ định một vai trò cho ChatGPT, ví dụ “một gia sư khoa học”. Sau đó, bạn nêu rõ một nhiệm vụ, chẳng hạn như “viết lại” hoặc “tóm tắt văn bản”. Cuối cùng, bạn đề cập đến cách bạn muốn câu trả lời được định dạng – có thể là các gạch đầu dòng, đoạn văn ngắn, hoặc danh sách.
Ví dụ, khi cần chỉnh sửa phản hồi luận văn, bạn có thể yêu cầu ChatGPT, với vai trò “một cán bộ tuyển sinh”, viết lại nội dung thành các gạch đầu dòng rõ ràng. Kết quả sẽ nhanh chóng và chính xác theo yêu cầu. Với các prompt như vậy, ChatGPT có thể trở thành một gia sư học tập vi mô hoàn hảo cho bất kỳ chủ đề nào.
Ví dụ prompt theo R-T-F:
Hãy đóng vai trò một gia sư khoa học hữu ích. Nhiệm vụ của bạn là viết lại lời giải thích của học sinh về quá trình quang hợp để làm cho nó rõ ràng và chính xác hơn. Định dạng câu trả lời của bạn dưới dạng danh sách gạch đầu dòng để đơn giản hóa các khái niệm chính cho học sinh cấp hai.
Đầu vào:
[Chèn lời giải thích gốc của học sinh vào đây]
3. Phương pháp R-I-S-E: Nhận Câu Trả Lời Từng Bước Dễ Dàng
R-I-S-E là viết tắt của Role (Vai trò), Input (Đầu vào), Steps (Các bước) và Expectation (Kỳ vọng). Phương pháp này đặc biệt hữu ích khi bạn muốn nhận được hướng dẫn có cấu trúc, từng bước.
Bạn gán cho ChatGPT một vai trò, ví dụ “một huấn luyện viên cá nhân”. Sau đó, bạn cung cấp đầu vào – có thể là mục tiêu tập luyện của bạn. Tiếp theo, bạn yêu cầu ChatGPT phác thảo các bước rõ ràng và giải thích từng bước. Cuối cùng, bạn mô tả chính xác kết quả thành công sẽ trông như thế nào.
Khi xây dựng một kế hoạch tập luyện, việc áp dụng RISE đảm bảo lời khuyên chi tiết, logic và thực tế.
Sơ đồ minh họa chi tiết phương pháp prompt RISE trong ChatGPT với các yếu tố Vai trò, Đầu vào, Các bước và Kỳ vọng.
4. Phương pháp F-L-O-W: Tối Ưu Đầu Ra Kỹ Thuật hoặc Sáng Tạo
F-L-O-W là viết tắt của Function (Chức năng), Level (Cấp độ), Output (Đầu ra) và Win Metric (Tiêu chí thành công). Phương pháp này hoàn hảo cho việc tạo ra các kết quả chất lượng cao, có tính chuẩn hóa.
Đầu tiên, bạn xác định chức năng của ChatGPT, ví dụ “một nhà thiết kế UX” hoặc “một chuyên gia tiếp thị kỹ thuật số”. Sau đó, bạn chọn một cấp độ kỹ năng: sơ cấp, trung cấp, hoặc chuyên gia. Tiếp theo, bạn chỉ định đầu ra cần thiết, chẳng hạn như một bản wireframe hoặc dàn ý tiếp thị. Cuối cùng, bạn cung cấp một tiêu chí thành công rõ ràng, như tuân thủ các tiêu chuẩn cụ thể hoặc cải thiện mức độ tương tác.
Khi thực hiện các dự án yêu cầu độ chi tiết và chuyên nghiệp, FLOW có thể nhất quán tạo ra các dàn ý chất lượng cao.
Ví dụ prompt theo F-L-O-W:
Bạn là một nhà thiết kế UX cấp trung. Hãy tạo bản đặc tả wireframe cho trang đăng ký ứng dụng di động. Đảm bảo nó đáp ứng các tiêu chuẩn truy cập WCAG 2.2 AA. Bao gồm các phần được gắn nhãn, mô tả trường biểu mẫu và các mẹo sử dụng chính.
Prompt này tuân thủ chính xác cấu trúc F-L-O-W:
- Function (Chức năng): Nhà thiết kế UX
- Level (Cấp độ): Trung cấp
- Output (Đầu ra): Đặc tả wireframe
- Win Metric (Tiêu chí thành công): Đáp ứng tiêu chuẩn WCAG 2.2 AA
5. Phương pháp R-O-S-E: Đảm Bảo Kết Quả Hoàn Hảo
R-O-S-E là viết tắt của Role (Vai trò), Objective (Mục tiêu), Steps (Các bước) và Expected Result (Kết quả mong đợi). Tôi sử dụng phương pháp này cho các nhiệm vụ mang tính chiến lược đòi hỏi kết quả rõ ràng.
Bạn có thể bắt đầu bằng cách giao cho ChatGPT một vai trò, như “một chuyên gia chiến lược tăng trưởng” hoặc “một CEO”. Sau đó, xác định một mục tiêu cụ thể, ví dụ “cải thiện tỷ lệ giữ chân khách hàng”. Tiếp theo, cung cấp các bước rõ ràng, có thể thực hiện được để ChatGPT làm theo. Cuối cùng, mô tả chính xác kết quả bạn muốn, thường bao gồm các mục tiêu có thể đo lường được.
Áp dụng ROSE, tôi thường biến ChatGPT thành một công cụ tạo tiêu đề bài viết hấp dẫn. Điều này không khác nhiều so với việc sử dụng AI để tìm cảm hứng viết lách khi bạn bị mắc kẹt. Phần “Các bước” buộc ChatGPT phải thể hiện quy trình đằng sau việc tạo ý tưởng.
Ví dụ prompt theo R-O-S-E:
Bạn là một chuyên gia tiêu đề sáng tạo. Mục tiêu của bạn là tạo ra các tiêu đề thu hút sự chú ý cho một bài viết về cách sử dụng ChatGPT hiệu quả hơn. Phác thảo các bước bạn sẽ thực hiện để động não và tinh chỉnh các tiêu đề này. Kết quả mong đợi là một danh sách 10 tiêu đề đã được trau chuốt, có tác động cao, phù hợp để xuất bản trực tuyến.
6. Phương pháp P-I-V-O: Giải Quyết Vấn Đề Một Cách Hệ Thống
P-I-V-O là viết tắt của Problem (Vấn đề), Insight (Thông tin chuyên sâu), Voice (Giọng văn) và Outcome (Kết quả). Phương pháp này phù hợp để giải quyết vấn đề bằng cách cung cấp bối cảnh và hướng dẫn rõ ràng.
Bạn trình bày rõ ràng vấn đề mình đang giải quyết. Sau đó, chia sẻ một thông tin chuyên sâu, như một sự thật hoặc thống kê mạnh mẽ, để hỗ trợ nội dung. Tiếp theo, bạn chỉ định giọng văn – thân mật, hóm hỉnh, trang trọng hoặc thân thiện để phù hợp với đối tượng của bạn. Cuối cùng, bạn phác thảo rõ ràng kết quả mong muốn, ví dụ như thúc đẩy độc giả đăng ký hoặc tải xuống nội dung nào đó.
Ví dụ prompt theo P-I-V-O:
Vấn đề: Nhiều nhà văn cảm thấy bế tắc và thiếu cảm hứng khi viết bản nháp.
Thông tin chuyên sâu: Các nghiên cứu cho thấy các gợi ý sáng tạo ngắn có thể tăng sản lượng viết lên 20%.
Giọng văn: Thân thiện, hỗ trợ và khuyến khích – giống như một huấn luyện viên cá nhân.
Kết quả: Khuyến khích độc giả tham gia chuỗi email miễn phí hàng tuần của tôi cung cấp các gợi ý sáng tạo và mẹo tư duy. Bây giờ, hãy viết một đoạn giới thiệu bản tin dài 120 từ để thu hút sự chú ý và truyền cảm hứng hành động.
7. Phương pháp P-L-A-N: Nhận Câu Trả Lời Ngắn Gọn, Có Thể Hành Động Ngay
P-L-A-N là viết tắt của Problem (Vấn đề), Limit (Giới hạn), Action (Hành động) và Number (Số lượng). Tôi sử dụng phương pháp này khi cần danh sách ngắn gọn, có thể hành động ngay lập tức.
Đầu tiên, tôi định nghĩa rõ ràng vấn đề. Tiếp theo, tôi đặt ra một giới hạn thực tế, chẳng hạn như ngân sách hoặc hạn chế thời gian. Sau đó, tôi chỉ định hành động chính xác mà tôi cần từ ChatGPT, như đề xuất công cụ hoặc mẹo. Cuối cùng, tôi nêu rõ số lượng đề xuất tôi cần.
Ví dụ, khi các ghi chú của tôi trở nên lộn xộn, tôi đã sử dụng prompt này:
Problem (Vấn đề): Tôi có các ghi chú nằm rải rác trên nhiều ứng dụng và thư mục, rất khó theo dõi.
Limit (Giới hạn): Tôi không muốn dành quá 30 phút để thiết lập một hệ thống mới.
Action (Hành động): Đề xuất các công cụ kỹ thuật số giúp tập trung và sắp xếp ghi chú.
Number (Số lượng): Cho tôi 5 tùy chọn hiệu quả.
Điều này giúp tôi có được một danh sách công cụ nhanh chóng, dễ quản lý để thử ngay lập tức. PLAN là công thức hoàn hảo cho các gợi ý nhanh, tập trung và có thể biến ChatGPT thành một trợ lý cá nhân đắc lực khi bạn eo hẹp về thời gian.
Minh họa cấu trúc phương pháp prompt PLAN cho ChatGPT, bao gồm Vấn đề, Giới hạn, Hành động và Số lượng.
Hãy thử nghiệm với bảy phương pháp prompt này và xem liệu bạn có nhận được các phản hồi đúng trọng tâm hơn từ ChatGPT hay không. Đừng ngần ngại tùy chỉnh chúng để phù hợp nhất với nhu cầu và phong cách làm việc của bạn.
Tham khảo:
- LinkedIn post by Bruno Aziza: https://www.linkedin.com/posts/brunoaziza_great-cheat-sheet-to-take-your-prompt-from-activity-7351204171456368643-E0iu/
- MakeUseOf article on expert prompts: https://www.makeuseof.com/how-get-best-chatgpt-answers-expert-prompts/
- MakeUseOf article on ChatGPT microlearning: https://www.makeuseof.com/chatgpt-microlearning-prompts/
- MakeUseOf article on AI text generators for writing inspiration: https://www.makeuseof.com/ai-text-generators-for-writing-inspiration/
- MakeUseOf article on ChatGPT as personal assistant: https://www.makeuseof.com/use-chatgpt-as-personal-assistant-work/
