Khi máy tính Windows của bạn gặp sự cố trong quá trình khởi động, các Tùy chọn Khởi động Nâng cao (Advanced Boot Options) chính là công cụ mạnh mẽ giúp bạn tìm ra nguyên nhân và giải quyết vấn đề. Những tùy chọn này cho phép bạn nhanh chóng chẩn đoán, khắc phục nhiều lỗi khác nhau mà không cần kiến thức kỹ thuật chuyên sâu. Nắm vững cách sử dụng các tính năng này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc duy trì sự ổn định của hệ thống, đặc biệt khi Windows gặp trục trặc và không thể khởi động bình thường.
Để truy cập các Tùy chọn Khởi động Nâng cao, bạn cần đưa máy tính vào Môi trường Phục hồi Windows (Windows Recovery Environment – WinRE) và điều hướng đến mục Troubleshoot (Khắc phục sự cố) > Advanced Options (Tùy chọn nâng cao).
Sửa Chữa Khởi Động (Startup Repair)
Nếu một sự cố nào đó đang ngăn cản máy tính Windows của bạn khởi động đúng cách, tùy chọn Sửa Chữa Khởi Động (Startup Repair) có thể giúp ích. Tính năng này sẽ tự động quét các vấn đề thường gặp như tệp hệ thống bị hỏng, cấu hình khởi động không chính xác, lỗi ổ đĩa hoặc vấn đề về driver, sau đó cố gắng giải quyết chúng. Đây thường là lựa chọn đầu tiên và dễ dàng nhất để thử khi máy tính không khởi động được.
Màn hình Tùy chọn Nâng cao trong Windows Recovery Environment
Cài Đặt Khởi Động (Startup Settings)
Tùy chọn Cài Đặt Khởi Động (Startup Settings) cung cấp các chế độ khởi động chuyên biệt cho máy tính Windows của bạn. Những chế độ này cho phép truy cập và chức năng khác nhau của hệ điều hành, giúp bạn khắc phục, chẩn đoán và sửa chữa nhiều vấn đề khác nhau của Windows.
Màn hình Cài đặt Khởi động (Startup Settings) của Windows
Dưới đây là các chế độ có sẵn trong menu Cài đặt Khởi động:
Kích hoạt Chế độ Gỡ lỗi (Enable Debugging)
Chế độ này khởi động Windows ở chế độ gỡ lỗi, cho phép các nhà phát triển hoặc quản trị viên hệ thống khắc phục sự cố Windows bằng các công cụ nâng cao. Khi chế độ gỡ lỗi được bật, họ có thể sử dụng WinDbg để điều tra các vấn đề như lỗi hệ thống (system crashes).
Kích hoạt Ghi Nhật ký Khởi động (Enable Boot Logging)
Tùy chọn này tạo một nhật ký chi tiết về toàn bộ quá trình khởi động, bao gồm các driver và dịch vụ được tải. Nhật ký được lưu trữ trong một tệp có tên ntbtlog.txt tại thư mục C:Windows. Bằng cách kiểm tra tệp này, bạn có thể xác định liệu một driver nào đó có phải là nguyên nhân khiến máy tính của bạn không khởi động được hay không.
Kích hoạt Chế độ Độ phân giải Thấp (Enable Low-Resolution Mode)
Chế độ này giúp bạn khắc phục sự cố hiển thị bằng cách tải Windows với các driver video cơ bản. Màn hình sẽ có độ phân giải thấp, nhưng bạn có thể truy cập màn hình nền và cập nhật hoặc cài đặt lại driver hiển thị khi chúng gặp trục trặc.
Kích hoạt Chế độ An toàn (Enable Safe Mode)
Chế độ này khởi động máy tính của bạn với một tập hợp driver và dịch vụ thiết yếu tối thiểu, đủ để Windows hoạt động. Chế độ An toàn rất hữu ích để khắc phục các vấn đề như lỗi hệ thống thường xuyên, sự cố driver, nhiễm phần mềm độc hại, xung đột phần mềm, lỗi tệp hệ thống hoặc hỏng phần cứng.
Kích hoạt Chế độ An toàn với Mạng (Enable Safe Mode With Networking)
Chế độ An toàn cơ bản không tải driver mạng, nhưng chế độ này có, cho phép bạn có kết nối internet để khắc phục các vấn đề trực tuyến. Vì các phần khác của hệ thống không được tải, chúng sẽ được bảo vệ khỏi các sự cố bạn có thể gặp phải khi trực tuyến.
Kích hoạt Chế độ An toàn với Dấu nhắc Lệnh (Enable Safe Mode Command Prompt)
Chế độ An toàn này mở trực tiếp vào Dấu nhắc Lệnh (Command Prompt) thay vì giao diện người dùng máy tính để bàn tối thiểu. Điều này cho phép bạn chạy các lệnh khắc phục sự cố như lệnh SFC và DISM để quét và sửa lỗi hệ thống.
Tắt Buộc Ký Driver (Disable Driver Signature Enforcement)
Chế độ này khởi động Windows bình thường nhưng tạm thời tắt tính năng Buộc Ký Driver (Driver Signature Enforcement). Điều này cho phép bạn cài đặt các driver không có chữ ký trên máy tính Windows của mình. Tuy nhiên, hãy đảm bảo các driver đến từ các nguồn đáng tin cậy trước khi tắt tính năng này để tránh rủi ro bảo mật.
Tắt Bảo vệ Chống Phần mềm Độc hại Khởi động Sớm (Disable Early Launch Anti-Malware Protection)
Chế độ này tắt driver ELAM (Early Launch Anti-Malware) của Microsoft Defender Antivirus. Driver này kiểm tra các driver có vấn đề trong quá trình khởi động và có thể dừng quá trình nếu phát hiện ra. Việc tắt nó cho phép bạn tải các driver đáng ngờ đó – giả sử chúng an toàn – và khắc phục sự cố với chúng.
Tắt Tự động Khởi động lại sau Lỗi (Disable Automatic Restart After Failure)
Khi Windows gặp phải lỗi nghiêm trọng – một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đáng kể đến chức năng của hệ điều hành – máy tính của bạn sẽ tự động khởi động lại. Bằng cách tắt tính năng này, máy tính của bạn sẽ không khởi động lại mà thay vào đó hiển thị lỗi, cho phép bạn khắc phục sự cố chi tiết hơn.
Dấu nhắc Lệnh (Command Prompt)
Tùy chọn Dấu nhắc Lệnh (Command Prompt) khởi chạy giao diện dòng lệnh trong Tùy chọn Khởi động Nâng cao để phục hồi và khắc phục sự cố hệ thống nâng cao.
Nó hữu ích khi bạn cần chạy các lệnh chẩn đoán, sửa chữa tệp hệ thống, quản lý phân vùng ổ đĩa hoặc thực hiện các tác vụ quản trị khác yêu cầu sử dụng các công cụ dòng lệnh mà không cần khởi động hoàn toàn vào Windows.
Gỡ Cài Đặt Cập Nhật (Uninstall Updates)
Tùy chọn Gỡ Cài Đặt Cập Nhật (Uninstall Updates) cho phép bạn quay lại các bản cập nhật Windows gần đây. Điều này hữu ích khi bản cập nhật đang gây ra sự cố trên máy tính của bạn, chẳng hạn như chậm hệ thống, mất ổn định hoặc treo máy, lỗi khởi động, sự cố driver hoặc thiếu/trục trặc tính năng. Về cơ bản, nếu bạn nhận thấy điều gì đó bất thường sau khi cập nhật máy tính, đây là tùy chọn bạn cần sử dụng trước khi các bản cập nhật vượt quá cửa sổ hoàn tác, thường là 10 ngày.
Cài Đặt Firmware UEFI (UEFI Firmware Settings)
Việc chọn Cài Đặt Firmware UEFI (UEFI Firmware Settings) cho phép bạn truy cập phiên bản hiện đại hóa của Hệ thống Đầu vào/Đầu ra Cơ bản (BIOS) truyền thống, được gọi là Giao diện Phần mềm Mở rộng Hợp nhất (UEFI).
Chức năng này cho phép bạn điều chỉnh các cài đặt cơ bản hoặc cấp độ phần cứng của máy tính, bao gồm thứ tự khởi động, Secure Boot, thời gian và ngày hệ thống, tốc độ quạt, cài đặt RAM và chế độ nguồn. Do đó, nếu bạn muốn cấu hình cách phần cứng và firmware của máy tính tương tác, UEFI cung cấp một cách thân thiện với người dùng hơn để thực hiện điều đó.
Nếu bạn không thấy tùy chọn Cài Đặt Firmware UEFI, đừng hoảng sợ. Điều đó chỉ có nghĩa là bạn phải truy cập các cài đặt tương tự bằng BIOS, mặc dù nó có giới hạn hơn. Tùy thuộc vào nhà sản xuất thiết bị của bạn, bạn có thể truy cập BIOS bằng cách nhấn các phím như F2, F10, Delete hoặc Esc trong quá trình khởi động.
Khôi Phục Hệ Thống (System Restore)
Tùy chọn Khôi Phục Hệ Thống (System Restore) đưa máy tính của bạn trở về trạng thái hoạt động trước đó bằng cách hoàn nguyên các thay đổi được thực hiện đối với cài đặt hệ thống. Tính năng này hữu ích khi khắc phục các vấn đề do các bản cập nhật có vấn đề, thay đổi hoặc sự cố đột ngột gây ra mà không ảnh hưởng đến các tệp cá nhân của bạn.
Hãy nhớ rằng Khôi Phục Hệ Thống phụ thuộc vào việc có sẵn các điểm khôi phục hệ thống trên ổ cứng của bạn để hoàn tác các thay đổi. Mặc dù Windows sẽ tự động tạo chúng trước một sự kiện hệ thống quan trọng (ví dụ: cài đặt phần mềm hoặc cập nhật mới), bạn nên tạo các điểm khôi phục hệ thống thủ công để kiểm soát tốt hơn.
Khôi Phục Ảnh Hệ Thống (System Image Recovery)
Nếu bạn đã tạo một bản sao ảnh hệ thống (system image) của máy tính Windows của mình, tùy chọn Khôi Phục Ảnh Hệ Thống (System Image Recovery) là nơi bạn sử dụng nó để khôi phục máy tính. Bản sao ảnh hệ thống sẽ khôi phục tất cả dữ liệu của bạn từ bản cài đặt Windows đó, bao gồm cài đặt, cấu hình, ứng dụng và tệp. Đây là một trong những tùy chọn tốt nhất để khôi phục PC của bạn sau khi phần cứng bị hỏng hoàn toàn.
Màn hình Tùy chọn Khôi phục khác (More Recovery Options) trong Windows Recovery Environment
Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng bất kỳ dữ liệu nào được tạo sau khi chụp ảnh hệ thống sẽ không được khôi phục. Vì vậy, nếu có thể, hãy đảm bảo tạo ảnh hệ thống hàng tháng, trước các bản cập nhật lớn cho PC của bạn hoặc trước các sự kiện quan trọng trong cuộc sống (ví dụ: đi du lịch hoặc chuyển đến nhà mới).
Việc hiểu và sử dụng các Tùy chọn Khởi động Nâng cao trong Windows là vô cùng cần thiết cho mọi người dùng PC. Chúng là công cụ cứu cánh hiệu quả khi máy tính của bạn gặp sự cố, giúp bạn tự tin chẩn đoán và sửa chữa lỗi mà không cần đến sự can thiệp của chuyên gia.
Tuy nhiên, trước khi đi sâu vào các tùy chọn này, một lời cảnh báo: việc sử dụng sai các Tùy chọn Khởi động có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề hiện có hoặc gây ra các vấn đề mới, khiến hệ thống của bạn trở nên không ổn định hơn. Chỉ sử dụng chúng nếu bạn hoàn toàn hiểu cách chúng hoạt động và các tác động của chúng. Nếu bạn vẫn không chắc chắn về cách các Tùy chọn Khởi động Nâng cao hoạt động, hãy cân nhắc tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia CNTT trước khi sử dụng chúng. Hãy luôn sao lưu dữ liệu quan trọng và nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào đối với hệ thống của mình để đảm bảo an toàn tối đa.
