Mạng riêng ảo (VPN) mang đến một lớp bảo vệ bổ sung khi bạn kết nối internet. Mặc dù công cụ này có thể làm được nhiều điều kỳ diệu để bảo vệ dữ liệu, nhưng nó không phải là giải pháp riêng tư “một chạm” như nhiều quảng cáo thường thể hiện. Thuthuathot.com sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khả năng và giới hạn của VPN trong việc bảo vệ thông tin cá nhân trên không gian mạng.
VPN có thể làm gì và không thể làm gì cho quyền riêng tư của bạn
Các dịch vụ VPN thường hứa hẹn quyền riêng tư kỹ thuật số tối ưu, nhưng thực tế chúng vẫn còn thiếu sót để trở thành một giải pháp bảo mật toàn diện. VPN vẫn là một công cụ tuyệt vời để bổ sung cho các biện pháp bảo mật và riêng tư hiện có của bạn, nhưng bạn không nên hoàn toàn dựa vào nó như một hệ thống độc lập. Vậy, chính xác thì VPN có thể làm gì và không thể làm gì cho quyền riêng tư của bạn?
Một VPN mã hóa lưu lượng truy cập internet của bạn và định tuyến nó thông qua các máy chủ từ xa, giúp ẩn địa chỉ IP thực của bạn khỏi các trang web và nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP). Điều này tạo ra một đường hầm bảo mật giữa thiết bị của bạn và máy chủ VPN, khiến việc bất kỳ ai giám sát kết nối của bạn cũng khó khăn hơn nhiều trong việc theo dõi hoạt động trực tuyến. Khi bạn truy cập một trang web, trang đó sẽ thấy địa chỉ IP của máy chủ VPN thay vì kết nối tại nhà của bạn, từ đó che giấu hiệu quả vị trí của bạn.
Minh họa kết nối VPN an toàn với dữ liệu được mã hóa và ẩn địa chỉ IP, tăng cường bảo mật trực tuyến.
Ngoài việc tạo đường hầm cho kết nối, VPN cũng mã hóa dữ liệu trên thiết bị của bạn trước khi gửi đến bộ định tuyến. Tính năng mã hóa này có giá trị trong nhiều tình huống. Trên các mạng Wi-Fi công cộng, nơi tin tặc có thể dễ dàng đánh cắp thông tin cá nhân, VPN sẽ mã hóa dữ liệu của bạn, biến lưu lượng bị chặn thành một đoạn mã hỗn độn không thể giải mã. ISP của bạn cũng sẽ không thể nhìn thấy thói quen duyệt web của bạn, ngăn họ ghi lại những trang web bạn truy cập hoặc tiềm ẩn nguy cơ bán thông tin đó cho các nhà quảng cáo.
Tuy nhiên, VPN cũng có những điểm mù mà các chiến dịch marketing hiếm khi đề cập. Chúng không bảo vệ chống lại nhiễm phần mềm độc hại, virus hoặc các phần mềm độc hại khác có thể xâm phạm thiết bị của bạn. Nếu bạn tải xuống các tệp bị nhiễm hoặc truy cập các trang web độc hại, VPN sẽ không ngăn được phần mềm độc hại tự cài đặt trên máy tính của bạn. Quá trình mã hóa chỉ bảo vệ dữ liệu khi đang truyền tải, chứ không phải những gì xảy ra khi dữ liệu đã đến thiết bị của bạn.
Một hạn chế khác là dấu vân tay trình duyệt (browser fingerprinting). Các trang web thu thập thông tin độc đáo về trình duyệt, hệ điều hành, độ phân giải màn hình, phông chữ đã cài đặt và các chi tiết hệ thống khác để tạo ra một “dấu vân tay” kỹ thuật số. Dấu vân tay này có thể nhận diện bạn trên các trang web khác nhau ngay cả khi địa chỉ IP của bạn thay đổi. VPN không thể thay đổi các đặc điểm thiết bị này, khiến việc lấy dấu vân tay trở thành một phương pháp theo dõi hiệu quả vượt qua sự bảo vệ của VPN.
Cookie cũng đặt ra những thách thức tương tự. Các tệp dữ liệu nhỏ này lưu trữ thông tin về thói quen duyệt web và sở thích của bạn, cho phép các trang web nhận diện bạn khi bạn quay lại. Cookie của bên thứ nhất từ các trang web bạn trực tiếp truy cập giúp thực hiện các chức năng hợp pháp như giữ bạn đăng nhập, nhưng cookie theo dõi của bên thứ ba lại theo dõi bạn trên toàn internet để xây dựng hồ sơ chi tiết cho mục đích quảng cáo. Một lần nữa, VPN không thể bảo vệ danh tính của bạn trong lĩnh vực này.
Tùy chọn tắt tính năng Kill Switch trong cài đặt VPN, minh họa tầm quan trọng của cơ chế bảo vệ này.
Cuối cùng, hiệu quả bảo vệ của VPN cũng phụ thuộc rất nhiều vào việc có tính năng kill switch đáng tin cậy. Cơ chế an toàn này sẽ tự động cắt kết nối internet nếu kết nối VPN bị ngắt đột ngột. Nếu không có kill switch, những lỗi kết nối tạm thời có thể làm lộ địa chỉ IP thực và hoạt động duyệt web của bạn. Nhiều người dùng không nhận ra VPN của họ thiếu tính năng quan trọng này hoặc quên bật nó.
Vì vậy, mặc dù VPN mang lại một số lợi ích—bao gồm một lớp riêng tư bổ sung—nhưng chúng không hoàn toàn là giải pháp “một chạm” như mọi người thường nghĩ.
Rủi ro khi tin tưởng nhà cung cấp VPN
Ngoài các lỗ hổng kỹ thuật của VPN, một vấn đề lớn khác cần xem xét là bạn đang trao toàn bộ lưu lượng truy cập của mình cho nhà cung cấp VPN.
Khi bạn kết nối với một VPN, lưu lượng của bạn không trở nên “vô hình”. Thay vào đó, bạn đang chuyển lòng tin từ nhà cung cấp dịch vụ internet của mình sang công ty VPN. Điều đó có nghĩa là nhà cung cấp VPN của bạn có thể thấy và tiềm năng ghi lại mọi thứ bạn làm trực tuyến, tùy thuộc vào chính sách và mô hình kinh doanh của họ.
Không phải tất cả các VPN đều xử lý dữ liệu của bạn như nhau. Một số chỉ giữ các bản ghi kết nối cơ bản, chẳng hạn như thời gian bạn kết nối, thời lượng phiên trực tuyến và máy chủ bạn sử dụng. Mặc dù các bản ghi này không cho thấy chính xác bạn đã làm gì, nhưng chúng vẫn có thể tiết lộ các kiểu thói quen và có thể được sử dụng để liên kết hoạt động của bạn trở lại với bạn. Các nhà cung cấp khác còn đi xa hơn, giữ các bản ghi sử dụng chi tiết bao gồm các trang web bạn truy cập, tệp bạn tải xuống và thậm chí cả địa chỉ IP gốc của bạn. Kiểu theo dõi này đi ngược lại mục đích chính của việc sử dụng VPN để bảo vệ quyền riêng tư, vì nó tạo ra một bản ghi mới về hoạt động trực tuyến của bạn.
Vị trí đặt trụ sở của VPN cũng rất quan trọng. Một số quốc gia có luật riêng tư nghiêm ngặt bảo vệ người dùng, nhưng nhiều quốc gia khác—đặc biệt là những quốc gia trong các liên minh như Five Eyes (Năm Mắt)—có thể buộc các công ty VPN thu thập và giao nộp dữ liệu người dùng một cách hợp pháp. Vì vậy, ngay cả khi một VPN tuyên bố có chính sách “không ghi nhật ký” (no-logs policy), luật pháp của chính phủ có thể ghi đè lên lời hứa đó và đặt quyền riêng tư của bạn vào rủi ro. Vì thế, hãy đảm bảo kiểm tra các VPN không đặt trụ sở tại các khu vực giám sát Five Eyes trước khi đăng ký một dịch vụ.
Mặc dù không có cách chắc chắn nào để đảm bảo rằng các nhà cung cấp VPN của chúng ta đang thực hiện tất cả các lời hứa của họ, chúng ta nên thận trọng khi sử dụng các dịch vụ VPN miễn phí hoặc rất rẻ. Ví dụ, BigMama VPN sử dụng thiết bị của khách hàng miễn phí làm các nút thoát trong một hệ thống ngang hàng (peer-to-peer). Điều này có nghĩa là địa chỉ IP của họ có thể được người khác sử dụng, có thể cho các hoạt động bất hợp pháp. Ngược lại, có một số VPN mở cửa cho các kiểm toán viên bên thứ ba để xác nhận xem các tuyên bố của họ có chính xác hay không.
Yêu cầu kết nối từ dịch vụ VPN miễn phí như BigMama, tiềm ẩn rủi ro về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu.
Cuối cùng, cũng có rủi ro là chính các nhà cung cấp VPN có thể bị tấn công. Vào năm 2018, NordVPN đã phải chịu một cuộc tấn công khi kẻ tấn công truy cập một trong các máy chủ của họ thông qua lỗ hổng bảo mật tại một trung tâm dữ liệu thuê. Những kẻ xâm nhập đã lấy được các khóa mã hóa đã hết hạn, điều này có thể cho phép chúng mạo danh các máy chủ NordVPN hoặc chặn lưu lượng web không được mã hóa từ người dùng kết nối với các máy chủ đó. Mặc dù NordVPN tuyên bố rằng không có thông tin đăng nhập người dùng hoặc thông tin thanh toán nào bị lộ, sự cố này đã chứng minh rằng ngay cả các VPN có tên tuổi lớn cũng có thể đối mặt với các sơ hở bảo mật nghiêm trọng nếu cơ sở hạ tầng của họ không được bảo mật đúng cách. Điều này làm rõ rằng quyền riêng tư của bạn không chỉ phụ thuộc vào công nghệ mà còn phụ thuộc vào mức độ mà nhà cung cấp của bạn bảo vệ hệ thống của chính họ.
Suy cho cùng, tin tưởng một nhà cung cấp VPN có nghĩa là bạn đang giao phó quyền riêng tư của mình cho họ. Điều quan trọng là phải chọn lựa cẩn thận, đọc kỹ các điều khoản và hiểu rằng một VPN chỉ đáng tin cậy như chính công ty điều hành nó.
Tại sao chỉ dùng VPN là chưa đủ để bảo vệ quyền riêng tư
Một VPN có thể ẩn địa chỉ IP và mã hóa lưu lượng truy cập internet của bạn, nhưng nó không làm bạn trở nên “vô hình” trên mạng. Nhiều mối đe dọa lớn nhất đối với quyền riêng tư vẫn nằm ngoài tầm với của VPN, vì vậy việc chỉ dựa vào một công cụ duy nhất sẽ để lại những khoảng trống lớn.
Các trang web và nhà quảng cáo vẫn theo dõi bạn bằng cách sử dụng cookie, dấu vân tay trình duyệt và thông tin đăng nhập tài khoản. Ngay cả khi có VPN, Google, Facebook và các nền tảng khác vẫn có thể xây dựng hồ sơ chi tiết dựa trên hoạt động của bạn nếu bạn đã đăng nhập hoặc sử dụng cùng một thiết bị. Các công ty này thấy nhiều hơn chỉ địa chỉ IP của bạn, và một VPN sẽ không ngăn chặn việc thu thập dữ liệu của họ.
VPN cũng không thể bảo vệ bạn khỏi phần mềm độc hại, các cuộc tấn công lừa đảo (phishing attacks) hoặc các lỗ hổng trong trình duyệt và ứng dụng của bạn. Nếu bạn nhấp vào một liên kết độc hại hoặc tải xuống một tệp nguy hiểm, VPN không làm gì để chặn mối đe dọa đó. Phần mềm diệt virus, cài đặt bảo mật trình duyệt và thói quen sử dụng thông minh vẫn là những yếu tố thiết yếu để giữ an toàn.
Cảnh báo bảo mật mạng yếu trên macOS, nhấn mạnh rằng VPN không phải là giải pháp duy nhất cho an toàn trực tuyến.
Độ tin cậy của nhà cung cấp VPN cũng là một điểm yếu quan trọng. Một số dịch vụ ghi lại hoạt động của bạn hoặc có bảo mật yếu, khiến dữ liệu của bạn gặp rủi ro nếu máy chủ của họ bị xâm phạm hoặc nếu họ hoạt động ở các quốc gia có luật giám sát xâm phạm. Việc sử dụng VPN chuyển lòng tin của bạn từ nhà cung cấp internet sang công ty VPN, điều này không phải lúc nào cũng là một sự nâng cấp.
Để có quyền riêng tư thực sự đòi hỏi một phương pháp tiếp cận đa lớp. Kết hợp VPN với các trình duyệt bảo mật, công cụ tìm kiếm tập trung vào quyền riêng tư, nhắn tin được mã hóa và cập nhật phần mềm thường xuyên sẽ mang lại sự bảo vệ mạnh mẽ hơn. Không có công cụ đơn lẻ nào, kể cả VPN, có thể bao quát mọi khía cạnh của quyền riêng tư kỹ thuật số một mình.
